Alt på linje sju i første kapittel i Tonje Glimmerdal (2009) dukkar det opp ein svart prikk som snart skal lage lyd. Prikken oppunder Vardetind veks til Glimmerdalens vesle dunder, som er høgt og lågt i både dalføre og målføre. Med forfattarens diskret rytmeskift glir den intense første delen over i den tenksame og inderlege andre delen.

Om ein diktar ei verd eller skriv sakprosa om verda, er dei litterære eller retoriske verkemidla dei same. Fiksjonen er skilnaden. Kva som passar seg, har med stoffet og sjangeren å gjere. Få komponerer historiene sine meir sofistikert enn Kjartan Fløgstad. Rytmen og flyten ber oppe dei nerveskjøre linjene hos Jon Fosse. Språkkunsten hos Knut Hamsun eller metaforane i kvardagslivet gjer livet surt for dei som enno stør seg til myten om at form er form og innhald noko anna.

Maria Parr (f. 1981) gjer det på sin måte i forteljingane om Lena, Trille og Tonje. Ei nærlesing av Tonje Glimmerdal røper grepet. Adjektiva er der, men dei er få: Det er så vedunderleg trist at ho vert heilt blå i magen. Vanlegare er det at verba fører ordet. Tonane dansar i blå ettermiddagsluft, kjærleikssorga var så grufull at det knaka i heile gamlehuset,

Det litterære vassmerket til Maria Parr er gjerningsorda, verba. Ho bikkar utfor bakkekanten, øyreklaffane blafrar som flagg, kjelken blinkar mot henne, Gunnvald brettar den lange kroppen ned på kjøkkenstolen, du ropar så trestammane brotnar. Og då er forfattaren framleis berre på b.

Det hender at folk berre går også i hennar dikta verd, men eitt verb er nok til å skildre korleis det står til. Tonje har subba seg bort til døra, labbar oppover Glimmerdalsvegen, skubbar sparken framover dalen, snufsar over livets elende, tuslar oppover dalen att, trampar heimover så greiner og buskar berre står og skjelv etter henne.

Skjennepreika fyller vinterlufta, vintermørkret har hengt seg fast, fjella kler av seg litt snø kvar dag, vårvinden frå dalen treffer nasen hennar.

Dette er langt frå alt. Maria Parr skriv setningar større enn orda mellom punktum, smett inn eit bokstavrim her, ein original metafor der. Tonje hallar på hovudet. Om du døyr, så kverkar eg deg. Hjartet til Tonje stuper kråke. Det er så herleg stille når han er borte, at Tonje lagar eit lukkesukk.

Slik diktar ein forfattar med språkleg fart og sjølvtillit, og som synest det er vanskeleg å skrive. Ikkje rart når ho smyg seg rundt på andre stader i grammatikken enn dei fleste gjer.

Ottar Grepstad

Ottar Grepstad er forfattar og litteraturvitar.

Neste veke:
Den norske spesialiteten