JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kultur

Boka rett i postkassen

1961: Bokklubbar fann skjulte lesarar og utvida bok­marknaden. Suksessen hadde nærma seg eit monopol då alt braut saman.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
KRITISK BLIKK. Sigurd Evensmo var journalist, skreiv Englandsfarere (1945) og Grenseland-trilogien 1947–51, var filmkritikar i NRK, var redaktør i Orientering og hadde endå meir å fortelje i 1970-åra.

KRITISK BLIKK. Sigurd Evensmo var journalist, skreiv Englandsfarere (1945) og Grenseland-trilogien 1947–51, var filmkritikar i NRK, var redaktør i Orientering og hadde endå meir å fortelje i 1970-åra.

Foto 1955: Aage Storløkken / NTB scanpix

KRITISK BLIKK. Sigurd Evensmo var journalist, skreiv Englandsfarere (1945) og Grenseland-trilogien 1947–51, var filmkritikar i NRK, var redaktør i Orientering og hadde endå meir å fortelje i 1970-åra.

KRITISK BLIKK. Sigurd Evensmo var journalist, skreiv Englandsfarere (1945) og Grenseland-trilogien 1947–51, var filmkritikar i NRK, var redaktør i Orientering og hadde endå meir å fortelje i 1970-åra.

Foto 1955: Aage Storløkken / NTB scanpix

2704
20190503
2704
20190503

Ideen kom frå ein tysk flyktning og ein norsk forlagsdirektør. Med sin jødiske bakgrunn hadde Max Tau utvandra til Noreg i 1938, og Arthur Holmesland i Aschehoug tok ope imot kunnskapen hans om den tyske bokmarknaden. Sommaren 1961 skipa dermed Aschehoug og Gyldendal Den norske Bokklubben AS. Alt 1. september same året presenterte den nye bokklubben romanen Den gode jord av den amerikanske nobelprisvinnaren Pearl S. Buck som første Månedens bok.

Suksessen var brå og stor. Alt hausten 1962 kom Bokklubbens Lyrikkvenner, seinare også Ekstrabokklubben og Bokklubben Barn. Lenge var bokklubbane også forlag som laga eigne, vakre utgåver av eldre og nyare diktekunst. Dei arrangerte litteraturkveldar og charterturar, laga filmar, fylte norske hus med vervepremiar, blei ein tydeleg meiningsaktør i norsk litteraturpolitikk og leverte store overskot til eigarforlaga.

Den 31. august 1976 kom bokklubben som blei så sterk at han nok fekk utilsikta verknader: Første bok i Bokklubben Nye Bøker var memoarboka Ut i kulda av Sigurd Evensmo. Ved å utnemne Einar Gerhardsen til æresmedlem hadde bokklubbenkonsernet teke endå eit smart grep.

Den norske Bokklubben gjennomførte fleire store spørjeundersøkingar og profesjonaliserte dermed bokbransjen. Leiinga visste meir om både kjøparane og lesarane enn nokon andre i Noreg. Dei såg at der var det dei kalla eit skjult publikum. Lenge var det beste litteraturpolitiske argumentet for bokklubbar at dei utvida bokmarknaden og nådde desse skjulte kjøparane. Det gjorde dei så godt at det etter kvart var meir enn tolv Månedens bok i året. Suksessen blei eit problem. Bokklubbane utvida nok marknaden, men tok også jamt større marknadsdelar, særleg for skjønnlitteratur.

Slike suksessar inviterte til kopiar og avleggjarar og fusjonar. Inn frå sidelinja kom Harald Haugen i 1980-åra og gjorde Haugen Bok til postordrebutikk og seinare nettbokhandel. Det blei innleiinga til slutten for bokklubbeventyret. Medlemsfordelane kunne ikkje lenger forsvarast. Som han sa, den tidlegare konserndirektøren i Gyldendal, Geir Mork, på eit møte i Bergen hausten 2018: «Bokklubben nærma seg jo eit monopol.»

I 1972 svarte 1190 personar på 253 spørsmål frå Den norske Bokklubben. Øystein Noreng oppsummerte, krysskopla og analyserte alle svara over 576 sider i den beste norske litteratursosiologiske studien, Lesere og lesing. Berre ikkje svara på første spørsmål: «Hvilken språkform foretrekker De, nynorsk eller bokmål?»

Ottar Grepstad

Ottar Grepstad er forfattar og språk- og litteraturvitar.

Neste veke: Lesarane som forsvann

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Ideen kom frå ein tysk flyktning og ein norsk forlagsdirektør. Med sin jødiske bakgrunn hadde Max Tau utvandra til Noreg i 1938, og Arthur Holmesland i Aschehoug tok ope imot kunnskapen hans om den tyske bokmarknaden. Sommaren 1961 skipa dermed Aschehoug og Gyldendal Den norske Bokklubben AS. Alt 1. september same året presenterte den nye bokklubben romanen Den gode jord av den amerikanske nobelprisvinnaren Pearl S. Buck som første Månedens bok.

Suksessen var brå og stor. Alt hausten 1962 kom Bokklubbens Lyrikkvenner, seinare også Ekstrabokklubben og Bokklubben Barn. Lenge var bokklubbane også forlag som laga eigne, vakre utgåver av eldre og nyare diktekunst. Dei arrangerte litteraturkveldar og charterturar, laga filmar, fylte norske hus med vervepremiar, blei ein tydeleg meiningsaktør i norsk litteraturpolitikk og leverte store overskot til eigarforlaga.

Den 31. august 1976 kom bokklubben som blei så sterk at han nok fekk utilsikta verknader: Første bok i Bokklubben Nye Bøker var memoarboka Ut i kulda av Sigurd Evensmo. Ved å utnemne Einar Gerhardsen til æresmedlem hadde bokklubbenkonsernet teke endå eit smart grep.

Den norske Bokklubben gjennomførte fleire store spørjeundersøkingar og profesjonaliserte dermed bokbransjen. Leiinga visste meir om både kjøparane og lesarane enn nokon andre i Noreg. Dei såg at der var det dei kalla eit skjult publikum. Lenge var det beste litteraturpolitiske argumentet for bokklubbar at dei utvida bokmarknaden og nådde desse skjulte kjøparane. Det gjorde dei så godt at det etter kvart var meir enn tolv Månedens bok i året. Suksessen blei eit problem. Bokklubbane utvida nok marknaden, men tok også jamt større marknadsdelar, særleg for skjønnlitteratur.

Slike suksessar inviterte til kopiar og avleggjarar og fusjonar. Inn frå sidelinja kom Harald Haugen i 1980-åra og gjorde Haugen Bok til postordrebutikk og seinare nettbokhandel. Det blei innleiinga til slutten for bokklubbeventyret. Medlemsfordelane kunne ikkje lenger forsvarast. Som han sa, den tidlegare konserndirektøren i Gyldendal, Geir Mork, på eit møte i Bergen hausten 2018: «Bokklubben nærma seg jo eit monopol.»

I 1972 svarte 1190 personar på 253 spørsmål frå Den norske Bokklubben. Øystein Noreng oppsummerte, krysskopla og analyserte alle svara over 576 sider i den beste norske litteratursosiologiske studien, Lesere og lesing. Berre ikkje svara på første spørsmål: «Hvilken språkform foretrekker De, nynorsk eller bokmål?»

Ottar Grepstad

Ottar Grepstad er forfattar og språk- og litteraturvitar.

Neste veke: Lesarane som forsvann

Emneknaggar

Fleire artiklar

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Foto: Pxhere.com

Frå matfatetKunnskap

Olivenolje

Jomfruer veit visst ikkje alltid å ta seg betalt.

Siri Helle
Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Foto: Pxhere.com

Frå matfatetKunnskap

Olivenolje

Jomfruer veit visst ikkje alltid å ta seg betalt.

Siri Helle

Foto: Paal Audestad

BokMeldingar

Ho som får ting til å skje

I Jægtnes’ fantasifulle soge går fakta og fiksjon opp i ein medrivande heilskap.

Hilde Vesaas

Foto: Paal Audestad

BokMeldingar

Ho som får ting til å skje

I Jægtnes’ fantasifulle soge går fakta og fiksjon opp i ein medrivande heilskap.

Hilde Vesaas

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis