JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

BokKultur

Språkpress på kjøkkenet

1967: Ingrid Espelid Hovig laga mat på nynorsk i tiår. Ei eminent talskvinne for målsaka, sa forlaget og gav ut bøkene på bokmål.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
MATMOR. Fleire såg Fjernsynskjøkkenet enn Sportsrevyen. I 1967 gav ho ut si første sjølvskrivne bok, i åra då TV blei allment og ho blei ein skjermvinnar.

MATMOR. Fleire såg Fjernsynskjøkkenet enn Sportsrevyen. I 1967 gav ho ut si første sjølvskrivne bok, i åra då TV blei allment og ho blei ein skjermvinnar.

Omslag: Kåre Andersen

MATMOR. Fleire såg Fjernsynskjøkkenet enn Sportsrevyen. I 1967 gav ho ut si første sjølvskrivne bok, i åra då TV blei allment og ho blei ein skjermvinnar.

MATMOR. Fleire såg Fjernsynskjøkkenet enn Sportsrevyen. I 1967 gav ho ut si første sjølvskrivne bok, i åra då TV blei allment og ho blei ein skjermvinnar.

Omslag: Kåre Andersen

2775
20190329
2775
20190329

Ho voks opp i ein familie av målfolk som las Gula Tidend og helst snakka harding, fortel Ingar Sletten Kolloen i Ingrid (2013). Ho var hushjelp for fintfolk og utdanna seg til husstellærar i miljø der lite var skrive på nynorsk. Kan eg ikkje bruke dialekten min, må eg seie opp med det same, sa ho til sjefen i Opplysningsutvalget for fisk. Ho blei, og reiste land og strand rundt i ein blå buss med gode råd om fisk.

Kokebokhistorikaren Henry Notaker har med god grunn kalla henne ei av dei tre store saman med Hanna Winsnes og Henriette Schønberg Erken. Posisjonen som matmor for folket vann ho først og fremst munnleg med over 300 episodar av Fjernsynskjøkkenet mellom 1965 og 1998. Stoffet derifrå stod på nynorsk i Programbladet og i seinare bøker. Dei tre første bøkene ho skreiv sjølv, var på nynorsk. Det var også dødsannonsen då mannen Jan Hovig døydde brått sommaren 1977.

NRK var språkleg trygg grunn for henne. Det var ikkje bokbransjen.

I 1972 tok Andreas Skartveit over som forlagssjef i Samlaget. På dei seks åra han var der, gav forlaget ut éi matbok av Hovig. Lett traktering (1973) baud på fleire oppskrifter frå TV-programma. To år etter var ho blitt Gyldendal-forfattar i Brikt Jensens sjefstid med Aleneboerens kokebok på bokmål.

Skartveit gjekk over til Gyldendal som forlagsdirektør i 1978. Kort tid etter at han slutta, tok den like profilerte nynorskbrukaren Geir Mork til som litterær direktør og var frå 1995 til 2015 øvste leiar i Gyldendal. I tiåra til Skartveit og Mork sende Gyldendal ut over 60 utgåver av bøker frå Hovigs kjøkken. Dei fleste var redigerte frå svensk og omsette til bokmål. To laga ho på nynorsk, i Skartveits tid.

«Hun har alltid vært en eminent representant for målsaken», sa forleggjaren Lars Røtterud i Gyldendal til Dagbladet sommaren 2017.

Dialekten normert i retning nynorsk var der like frå den første TV-sendinga hennar våren 1956 og i dei tre husmorfilmane ho var med i. Denne munnlege, nynorske språkføringa var hennar journalistiske vassmerke, men det viste lite att i alle bokmålsbøkene.

«Eg er jo berre eit kvardagsmenneske», siterte A-Magasinet henne på nynorsk i 2015. Ho var beundra og respektert av alt frå meisterkokkar til TV-sjåarar flest.

Då ho døydde hausten 2018, kom all fortent heider til orde. Fleire minte om kor språkleg elegant og nærverande ho var. Ingen nemnde at bokskrivaren Ingrid Espelid Hovig berre unntaksvis fekk bruke det språket som var med og gjorde henne til TV-stjerne om lag då Arne Brimi tok til på skulen.

Ottar Grepstad

Ottar Grepstad er forfattar og språk- og litteraturvitar.

Neste veke: Handbok
i modernisering

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Ho voks opp i ein familie av målfolk som las Gula Tidend og helst snakka harding, fortel Ingar Sletten Kolloen i Ingrid (2013). Ho var hushjelp for fintfolk og utdanna seg til husstellærar i miljø der lite var skrive på nynorsk. Kan eg ikkje bruke dialekten min, må eg seie opp med det same, sa ho til sjefen i Opplysningsutvalget for fisk. Ho blei, og reiste land og strand rundt i ein blå buss med gode råd om fisk.

Kokebokhistorikaren Henry Notaker har med god grunn kalla henne ei av dei tre store saman med Hanna Winsnes og Henriette Schønberg Erken. Posisjonen som matmor for folket vann ho først og fremst munnleg med over 300 episodar av Fjernsynskjøkkenet mellom 1965 og 1998. Stoffet derifrå stod på nynorsk i Programbladet og i seinare bøker. Dei tre første bøkene ho skreiv sjølv, var på nynorsk. Det var også dødsannonsen då mannen Jan Hovig døydde brått sommaren 1977.

NRK var språkleg trygg grunn for henne. Det var ikkje bokbransjen.

I 1972 tok Andreas Skartveit over som forlagssjef i Samlaget. På dei seks åra han var der, gav forlaget ut éi matbok av Hovig. Lett traktering (1973) baud på fleire oppskrifter frå TV-programma. To år etter var ho blitt Gyldendal-forfattar i Brikt Jensens sjefstid med Aleneboerens kokebok på bokmål.

Skartveit gjekk over til Gyldendal som forlagsdirektør i 1978. Kort tid etter at han slutta, tok den like profilerte nynorskbrukaren Geir Mork til som litterær direktør og var frå 1995 til 2015 øvste leiar i Gyldendal. I tiåra til Skartveit og Mork sende Gyldendal ut over 60 utgåver av bøker frå Hovigs kjøkken. Dei fleste var redigerte frå svensk og omsette til bokmål. To laga ho på nynorsk, i Skartveits tid.

«Hun har alltid vært en eminent representant for målsaken», sa forleggjaren Lars Røtterud i Gyldendal til Dagbladet sommaren 2017.

Dialekten normert i retning nynorsk var der like frå den første TV-sendinga hennar våren 1956 og i dei tre husmorfilmane ho var med i. Denne munnlege, nynorske språkføringa var hennar journalistiske vassmerke, men det viste lite att i alle bokmålsbøkene.

«Eg er jo berre eit kvardagsmenneske», siterte A-Magasinet henne på nynorsk i 2015. Ho var beundra og respektert av alt frå meisterkokkar til TV-sjåarar flest.

Då ho døydde hausten 2018, kom all fortent heider til orde. Fleire minte om kor språkleg elegant og nærverande ho var. Ingen nemnde at bokskrivaren Ingrid Espelid Hovig berre unntaksvis fekk bruke det språket som var med og gjorde henne til TV-stjerne om lag då Arne Brimi tok til på skulen.

Ottar Grepstad

Ottar Grepstad er forfattar og språk- og litteraturvitar.

Neste veke: Handbok
i modernisering

Emneknaggar

Fleire artiklar

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Jim Watson / AFP / NTB

Samfunn

Trump ord for ord

Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Jim Watson / AFP / NTB

Samfunn

Trump ord for ord

Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.

Sunniva M. Roligheten debuterte som romanforfattar i 2022. Boka som kjem ut no, har ho skrive saman med Daniel A. Wilondja.

Sunniva M. Roligheten debuterte som romanforfattar i 2022. Boka som kjem ut no, har ho skrive saman med Daniel A. Wilondja.

Foto: Anna-Julia Granberg / Blunderbuss

BokMeldingar
Odd W. Surén

Orda mellom oss

Sunniva M. Roligheten, Daniel A. Wilondja og Google Translate har saman skrive ein fascinerande tekstkollasj.

Teikning: May LInn Clement

Ord om språkKunnskap
Kristin Fridtun

«Blokk har vore nytta om stabben folk vart halshogne på.»

Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Foto: Ole Berg-Rusten / NTB

Samfunn
Eva Aalberg Undheim

Eit spørsmål om kontroll

I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis