Over store delar av framsida og fleire sider i den danske avisa Politiken fortalde afghansk-danske Geeti Amiri denne månaden om kor viktig Amalie Skrams roman Constance Ring har vore for henne.

I Danmark har Amiri (30) vorte ein kjend debattant med særleg vekt på den «nydanske» kvinnekampen, det vil seia blant innvandrarane i Danmark. Det er eitt tema ho vonar at «nydanskane» kjem til å debattera, og det er seksualitet.

I 2016 gav ho ut sjølvbiografien Glansbilleder, som fekk ei svært positiv mottaking.

Geeti Amiri er fødd i Kabul. Ho er dotter til ein afghansk minister som har undervist i arkeologi både på Harvard og ved universitetet i Kabul. Familien kom til Danmark då Geeti Amiri var fem år, men faren døydde då ho var 14. Broren vart overhovud i familien, og ho vart straffa av di ho tenkte sjølvstendig. Som kvinne skulle ho lyda. Valden auka på, og som 17-årig gymnasiast hamna ho på krisesenter. I fleire år hadde ho ingen kontakt med familien.

– Eg var utstøytt og levde rotlaust i limboland, fortel ho til Politiken.

Då Geeti Amiri var 19 år, las ho Constance Ring, og forteljinga om den kampen Constance fører for å verta lukkeleg i ekteskapet, vart som ein spegel der Amiri kunne sjå både sitt eige og foreldra sitt liv. Møtet med den unge norske kvinna i romanen opna augo til den afghansk-fødde kvinna. I Constance såg ho ein lidingsfelle som kjempa med dei same forventingane til kva ei kvinne burde vera for ein mann.

– Eg var trollbunden. Kanskje var det ei meining i det eg går gjennom, tenkte eg. Det kan vera stor trøyst i å lesa om ei som har det på same viset som ein sjølv, fortel Amiri til den danske avisa.

Amalie Skram vart fødd i Bergen, men busette seg i Danmark. Constance Ring var sjølvbiografisk og bygde på ekteskapet med August Müller, som var seksten år eldre enn ho. Romanen førte til heftig debatt då han kom ut. Det første forlaget som fekk han i hende, ville ikkje gje han ut. Kritikken av det borgarlege ekteskapet var for krass, og dei seksuelle scenene for tydelege.

«Eg er perkerudgaven af Amalie Skram», har Geeti Amiri tidlegare uttalt til avisa Information. «Perker» er eit skjellsord for ein person som ser ut til å koma frå Midtausten, og det har same negative valør som «pakkis».

Til avisa fortalde Amiri at årsaka til at ho hamna på krisesenter, ikkje berre var den valdelege broren, men også «det rådne kvinnesyn» som herskar i mange minoritetsmiljø.

I det same intervjuet fortel ho om raudstrømpelæraren på gymnaset som gav henne Amalie Skrams roman Forrådt, og korleis ho gret seg gjennom han. Det var historia til mora; om tvangsekteskapet med ein mykje eldre mann og eit samfunn som tvinga henne til å halda fasaden som den anstendige kvinna.

Etter at Amiri i fleire år ikkje hadde hatt kontakt med familien, fekk broren ei dotter, og mora greidde å overtala Amiri til å sjå den nyfødde. Det vart gradvis meir kontakt med familien, og i det gamle intervjuet i Information heiter det at broren no er ut av «lortefortida».

Ottar Fyllingsnes