Kommentar
Vitskap i skot lina
Generelt er pengestraumen mellom industri og forsking eit større trugsmål mot vitskapen enn sekteriske vitskapsmotstandarar i religiøse og alternative miljø.
Vitskapen blir feira i Trondheim denne veka. Den internasjonale STARMUS-festivalen er lagd til byen, og Norges teknisk-naturvitenskapelige universitet (NTNU) er vert for ei storstilt feiring av vitskap, kunst og musikk. Det er stort tenkt og godt utført. Men det er også eit rop om hjelp.
Ikkje fordi Universitetet i Trondheim gjennomgår ei spesiell krise, heller ikkje fordi sjølve festivalkonseptet STARMUS, som oppstod i 2011 og blir gjennomført for fjerde gong, går dårleg. Men fordi sjølve vitskapen er i storm. For i ei tid som snakkar i store bokstavar om kunnskapsbasert politikk, evidensbasert medisin, kunnskapsbasert industri, vitskapleg innovasjon og meir slikt, oppstår det mektige rørsler som sår tvil om autoriteten til vitskapen. Det handlar ikkje om små sekter av amishaktige religiøse eller halvantroposofiske vaksinemotstandarar. Den fremste vitskapsmotstandaren i dag, målt i makt, er president i USA.
Vitskapsforakt
I den moderne vitskapsforakta er det fleire komponentar; somme ligg utanfor vitskapen, andre ligg inne i det akademiske livet sjølv.
Dagens vitskapsdyrkarar er ikkje dei første som har freista å skapa eit vitskapsbasert samfunn. Det var ein draum på slutten av 1800-talet, og det var ein sterk ambisjon like etter krigen. Ein leiande norsk sosialøkonom sa like etter krigen at kanskje opp mot 80 prosent av avgjerdene i samfunnet kunne takast ut av politikken og overlatast til vitskapen. Og nobelprisvinnar Trygve Haavelmo formulerte det på aforistisk vis: Ein diskuterer ikkje med eit brutto nasjonalbudsjett.
Denne tankemåten vekte motstand, ikkje primært frå utsida, men frå filosofar og humanistar. Dei peika på at mange avgjerder i det politiske livet heng saman med ein heil floke av verdiar, gruppeinteresser og prioriteringar, og i slike spørsmål finst det ikkje vitskaplege svar. Vitskapen vart vist tilbake til ein tenarposisjon: Han kan levera premissar og utgreia alternativ og ulike scenario.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
