JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

KommentarSidene 2-3

Uskolerte og born fyrst

Å skubbe lågt utdanna og borna deira føre seg for å spare nokre barnehagekroner er mildt sagt ganske slett politisk handverk.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
5304
20200228
5304
20200228

KOMMENTAR

Kinn kommune i Sogn og Fjordane taper 4,5 millionar kroner i barnehagetilskot frå staten fordi innbyggjarane i kommunen har for låg utdanning, stod det i Bergens Tidende for eit par veker sidan.

Kan dette verkeleg stemme, var det fyrste eg tenkte, og eg fann kjapt ut at det kunne det: Då barnehagar vart ein del av rammetilskotet til norske kommunar i 2011, var utdanningsnivå hovudkriteriet som vart valt for å regulere storleiken på tilskotet. Eit utdanningsnivå under landsgjennomsnittet gjev lågare tilskot frå staten.

Ja, ja, tenkte eg vidare, det er i det minste bra at det kjem opp. Dette må då vere lett å gjere om på no når det kjem fram i lyset: For om du er sjukepleiar eller elektroingeniør med høgskuleutdanning eller helsefagarbeidar eller elektrikar med fagbrev, har ingenting å seie når son din på fire år treng ein stad å vere medan du er på jobb, har det vel?

Nei, ein skulle ikkje tru det, og eg trudde heller ikkje mine eigne auge. Då eg byrja å søke bakover og fann ut at ikkje nok med at praksisen ikkje er ny, saka er ikkje ny, ho heller: Dåverande statsråd Jan Tore Sanner svara for henne i Stortinget fyrste gong i 2017, og fyrste medieomtale eg finn, går attende til ein artikkel i Kommunal Rapport frå 2013.

Svara som vart gjevne då, er i stor grad dei same som vert gjevne no: at modellen frå 2011 framleis har «høyest forklaringskraft».

Vi har då betre tal?

Årsaka skal vere at arbeidstakarar – då særleg kvinner – med låg utdanning deltek mindre i arbeidslivet enn arbeidstakarar med høg utdanning. I det minste var det slik før vi fekk så god barnehagedekning som vi har no, vert det hevda. Er dette verkeleg det beste verktøyet vi har for å måle kor mange barnehageplassar norske kommunar treng?

Nei, hadde det no eingong vore slik at vi mangla statistikk over korleis ting går, kva som vert gjort og kva det vert brukt og ikkje brukt pengar på i norske kommunar, men slik er det ikkje. Vi manglar ikkje statistikk over kva som går føre seg i norske kommunar. Tvert om tek det meg om lag tre minutt å finne ut at i kommunen eg bur i, Askvoll, gjekk 100 prosent av borna mellom tre og fem år i barnehage i fjor – 2,9 prosent over landsgjennomsnittet. Og det trass i at prosentdelen innbyggjarar med høgare utdanning ligg under det same landssnittet – 25 mot 34 prosent. Ikkje nok med det: Utgiftene til barnehagar per korrigert opphaldstime er høgare enn både landet, landet utanfor Oslo og snittet i Kostra-gruppa Askvoll kommune er plassert i.

Alt dette kunne Statistisk sentralbyrå og Kostra-databasen – Kostra står for Kommune-Stat-Rapportering, og statistikken deler kommunane inn i grupper etter folkemengde, bundne kostnader og frie disponible inntekter per innbyggjar – fortelje meg, utan at eg trong anstrenge meg det minste. Eg må innrømme at det gjer det litt ekstra vanskeleg å akseptere at utdanningsnivå er einaste metode med høg nok «forklaringskraft» til å bygge eit rammetilskot kring.

Jau, det er politikk

Éin ting er likevel den reint økonomiske sida ved saka. Kva med den symbolske – og ikkje minst den politiske? For sjølv om Astrup i svaret sitt til Stortinget hevdar at vurderinga er basert på utgiftene til kommunane og ikkje «politiske vurderinger», er det ikkje til å kome unna at saka har eit politisk andlet, og det er ikkje særleg vakkert.

For dersom det no er slik at kvinner med låg utdanning jobbar mindre, gjer dei det friviljug? Gjer dei det fordi det kan vere vanskeleg å finne jobb? Dersom det i tillegg er usikkert om dei får barnehageplass, gjer det det enklare eller vanskelegare å ta spranget ut i arbeidslivet?

Og ikkje minst: Kva arbeidstakarar er det vi treng fleire av i framtida, og kva er det vi treng færre av? Ifylgje NHOs kompetansebarometer kjem berre 7 prosent av medlemsverksemdene til å mangle kompetanse på doktorgradsnivå dei neste fem åra. Til samanlikning vil halvparten av dei mangle handverkarar, ingeniørar eller andre med teknisk kompetanse.

Eit kunstig skilje

Ja, dei vil mangle både handverkarar med fagbrev og ingeniørar frå universitet eller høgskule. På mange – kanskje jamt over dei fleste – arbeidsplassar er det to sider av same sak: ulik kompetanse, men naudsynt kunnskap og erfaring som utfyller kvarandre. Ja, litt slik som i resten av livet, eigentleg: like lange arbeidsdagar, like trøytt i trynet om morgonen, like irritert over stilleståande kø som får klokka til å gå altfor fort mot stengetida i barnehagen. Barnehagen ein altså ikkje – via staten – har bidrege like mykje til.

Om vi tenkjer heilt rasjonelt, gjer dette sjølvsagt ikkje verken ein sjølv eller barnet ein hentar, noko i nærleiken av mindre verdt. Det gjer berre at staten framstår noko meir gniten – og mykje meir gamaldags. For éin ting er korleis fordelingskriteriet oppfyller den objektive, økonomiske funksjonen. Noko anna er korleis det vert oppfatta blant folk flest. Om ein og annan person i dette tilfellet får ei kjensle av mindreverd, synest eg ikkje det er vanskeleg å forstå.

Siri Helle er journalist og fast skribent i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

KOMMENTAR

Kinn kommune i Sogn og Fjordane taper 4,5 millionar kroner i barnehagetilskot frå staten fordi innbyggjarane i kommunen har for låg utdanning, stod det i Bergens Tidende for eit par veker sidan.

Kan dette verkeleg stemme, var det fyrste eg tenkte, og eg fann kjapt ut at det kunne det: Då barnehagar vart ein del av rammetilskotet til norske kommunar i 2011, var utdanningsnivå hovudkriteriet som vart valt for å regulere storleiken på tilskotet. Eit utdanningsnivå under landsgjennomsnittet gjev lågare tilskot frå staten.

Ja, ja, tenkte eg vidare, det er i det minste bra at det kjem opp. Dette må då vere lett å gjere om på no når det kjem fram i lyset: For om du er sjukepleiar eller elektroingeniør med høgskuleutdanning eller helsefagarbeidar eller elektrikar med fagbrev, har ingenting å seie når son din på fire år treng ein stad å vere medan du er på jobb, har det vel?

Nei, ein skulle ikkje tru det, og eg trudde heller ikkje mine eigne auge. Då eg byrja å søke bakover og fann ut at ikkje nok med at praksisen ikkje er ny, saka er ikkje ny, ho heller: Dåverande statsråd Jan Tore Sanner svara for henne i Stortinget fyrste gong i 2017, og fyrste medieomtale eg finn, går attende til ein artikkel i Kommunal Rapport frå 2013.

Svara som vart gjevne då, er i stor grad dei same som vert gjevne no: at modellen frå 2011 framleis har «høyest forklaringskraft».

Vi har då betre tal?

Årsaka skal vere at arbeidstakarar – då særleg kvinner – med låg utdanning deltek mindre i arbeidslivet enn arbeidstakarar med høg utdanning. I det minste var det slik før vi fekk så god barnehagedekning som vi har no, vert det hevda. Er dette verkeleg det beste verktøyet vi har for å måle kor mange barnehageplassar norske kommunar treng?

Nei, hadde det no eingong vore slik at vi mangla statistikk over korleis ting går, kva som vert gjort og kva det vert brukt og ikkje brukt pengar på i norske kommunar, men slik er det ikkje. Vi manglar ikkje statistikk over kva som går føre seg i norske kommunar. Tvert om tek det meg om lag tre minutt å finne ut at i kommunen eg bur i, Askvoll, gjekk 100 prosent av borna mellom tre og fem år i barnehage i fjor – 2,9 prosent over landsgjennomsnittet. Og det trass i at prosentdelen innbyggjarar med høgare utdanning ligg under det same landssnittet – 25 mot 34 prosent. Ikkje nok med det: Utgiftene til barnehagar per korrigert opphaldstime er høgare enn både landet, landet utanfor Oslo og snittet i Kostra-gruppa Askvoll kommune er plassert i.

Alt dette kunne Statistisk sentralbyrå og Kostra-databasen – Kostra står for Kommune-Stat-Rapportering, og statistikken deler kommunane inn i grupper etter folkemengde, bundne kostnader og frie disponible inntekter per innbyggjar – fortelje meg, utan at eg trong anstrenge meg det minste. Eg må innrømme at det gjer det litt ekstra vanskeleg å akseptere at utdanningsnivå er einaste metode med høg nok «forklaringskraft» til å bygge eit rammetilskot kring.

Jau, det er politikk

Éin ting er likevel den reint økonomiske sida ved saka. Kva med den symbolske – og ikkje minst den politiske? For sjølv om Astrup i svaret sitt til Stortinget hevdar at vurderinga er basert på utgiftene til kommunane og ikkje «politiske vurderinger», er det ikkje til å kome unna at saka har eit politisk andlet, og det er ikkje særleg vakkert.

For dersom det no er slik at kvinner med låg utdanning jobbar mindre, gjer dei det friviljug? Gjer dei det fordi det kan vere vanskeleg å finne jobb? Dersom det i tillegg er usikkert om dei får barnehageplass, gjer det det enklare eller vanskelegare å ta spranget ut i arbeidslivet?

Og ikkje minst: Kva arbeidstakarar er det vi treng fleire av i framtida, og kva er det vi treng færre av? Ifylgje NHOs kompetansebarometer kjem berre 7 prosent av medlemsverksemdene til å mangle kompetanse på doktorgradsnivå dei neste fem åra. Til samanlikning vil halvparten av dei mangle handverkarar, ingeniørar eller andre med teknisk kompetanse.

Eit kunstig skilje

Ja, dei vil mangle både handverkarar med fagbrev og ingeniørar frå universitet eller høgskule. På mange – kanskje jamt over dei fleste – arbeidsplassar er det to sider av same sak: ulik kompetanse, men naudsynt kunnskap og erfaring som utfyller kvarandre. Ja, litt slik som i resten av livet, eigentleg: like lange arbeidsdagar, like trøytt i trynet om morgonen, like irritert over stilleståande kø som får klokka til å gå altfor fort mot stengetida i barnehagen. Barnehagen ein altså ikkje – via staten – har bidrege like mykje til.

Om vi tenkjer heilt rasjonelt, gjer dette sjølvsagt ikkje verken ein sjølv eller barnet ein hentar, noko i nærleiken av mindre verdt. Det gjer berre at staten framstår noko meir gniten – og mykje meir gamaldags. For éin ting er korleis fordelingskriteriet oppfyller den objektive, økonomiske funksjonen. Noko anna er korleis det vert oppfatta blant folk flest. Om ein og annan person i dette tilfellet får ei kjensle av mindreverd, synest eg ikkje det er vanskeleg å forstå.

Siri Helle er journalist og fast skribent i Dag og Tid.

Éin ting er den reint økonomiske sida ved saka. Kva med den symbolske – og ikkje minst den politiske?

Emneknaggar

Fleire artiklar

Kunnskapsminister Kari Nessa Nordtun (Ap) la nyleg fram ei stortingsmelding for 5. til 10. trinn i grunnskulen. Der opnar ho for eit ordskifte om språkfaga i ungdomsskulen.

Kunnskapsminister Kari Nessa Nordtun (Ap) la nyleg fram ei stortingsmelding for 5. til 10. trinn i grunnskulen. Der opnar ho for eit ordskifte om språkfaga i ungdomsskulen.

Foto: Lise Åserud / NTB

Samfunn

Språkfag i spel

Kunnskapsministeren vil gje fleire elevar høve til å velje arbeidslivsfag. Lærarar åtvarar mot å la det gå på kostnad av språkopplæringa.

Christiane Jordheim Larsen
Kunnskapsminister Kari Nessa Nordtun (Ap) la nyleg fram ei stortingsmelding for 5. til 10. trinn i grunnskulen. Der opnar ho for eit ordskifte om språkfaga i ungdomsskulen.

Kunnskapsminister Kari Nessa Nordtun (Ap) la nyleg fram ei stortingsmelding for 5. til 10. trinn i grunnskulen. Der opnar ho for eit ordskifte om språkfaga i ungdomsskulen.

Foto: Lise Åserud / NTB

Samfunn

Språkfag i spel

Kunnskapsministeren vil gje fleire elevar høve til å velje arbeidslivsfag. Lærarar åtvarar mot å la det gå på kostnad av språkopplæringa.

Christiane Jordheim Larsen

Foto: Baard Henriksen

LitteraturKultur

Sorg og sjølvutsletting

Kva kan djup, djup sorg gjere med eit menneske? I den nye romanen sin freistar Terje Holtet Larsen gi nokre svar.

Jan H. Landro

Foto: Baard Henriksen

LitteraturKultur

Sorg og sjølvutsletting

Kva kan djup, djup sorg gjere med eit menneske? I den nye romanen sin freistar Terje Holtet Larsen gi nokre svar.

Jan H. Landro

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis