Kommentar

Jon Hustad

jon@dagogtid.no

Det går ikkje nett den rette vegen med klimautsleppa, og det sjølv om både Kina og India har underskrive Parisavtalen. Denne veka kom BPs store årlege statistikk. Dei globale utsleppa gjekk opp med 645 millionar tonn karbondioksid (CO2) i 2018. Kina auka igjen mest med 199 millionar tonn, India vart nummer to med 162 millionar. Auken i Kinas utslepp var nesten fire gonger dei samla norske utsleppa på 52,9 millionar tonn klimagassar.

At Noreg ikkje har den store røynlege innverknaden på klimaendringane i verda, veit mange etter kvart, men vi kan vona på at vi har symbolverdi. Og ja, på visse felt kan vi vera føredøme, særleg i skogs- og avgiftspolitikken. Ein stad vi ikkje skal vera eit føredøme, er på den heilt einsidige konsentrasjonen om nasjonal statistikk.

Ros frå FN

Noreg, seier eit ekspertutval i FN, har verdas breiaste og djupaste CO2-avgift. Ingen skattlegg CO2 så breitt og effektivt som Noreg. Det gjer at norsk oljenæring og norsk industri er mellom dei reinaste i verda. Ja, næringane har utslepp, men dei prøver kvar dag å få dei vidare ned. Mykje takka vera avgiftspolitikken har vi eit av dei mest CO2-effektive velstandssamfunna i verda. Om resten av verda hadde fylgt Noreg som avgiftsdøme, ville utsleppa vorte mykje meir enn halverte.

Eg har nett lese ferdig ei bok om krafthistoria på Søre Sunnmøre. For over 120 år sidan kom dei fyrste planane om ei storstilt utbygging. Ei slik utbygging var avgjerande viktig av di regionen heilt mangla skog, sa dei gamle. Det var eit evig slit å få tak i ved. Ser eg no ut av vindauget, ser eg skog overalt. Skogen bind opp nesten halvparten av den CO2-en vi slepper ut. Vi har erstatta ved med rein kraft.

Men som vi veit, tel ikkje nordisk skog med i den internasjonale klimarekneskapen. Det er vel difor stadig fleire politikarar tek til orde for mykje meir hogst i Noreg. Den internasjonale klimarekneskapen er så viseleg laga at om Noreg høgg ned mykje skog og brenn han i ulike former, vil utsleppa våre gå ned på papiret, samstundes som dei i røynda går dramatisk opp. Nett det motsette av det vi vil skal skje ute i verda.

Verstingen

Eit langt verre døme er norsk internasjonal skipsfart. Den internasjonale skipsfarten, seier det internasjonale rammeverket, skal ikkje teljast av nokon nasjon, berre skip som går mellom nasjonale hamner, skal telja med. Så då tel vi han ikkje, og ingen parti eller miljøpolitikarar snakkar om han. Kor mykje CO2 slepper skip som er registrerte i Noreg ut kvart år? Dei slepper ut like mykje CO2 som alt anna norsk til saman – oljen, landbruket, bilane, bøndene…

Noreg har til saman 5 prosent av all shipping i verda. Det er vel ikkje anna å vente, for Noreg har gjeve reiarane våre nær full skattefridom. Og kor mykje CO2-avgifter betaler norske reiarar som seglar ut og inn av Noreg? I praksis null. Den svært effektive norske avgiftspolitikken gjeld ikkje for dei.

Eg moraliserer ikkje over at nordmenn investerer massivt i eit område som ikkje betaler skattar eller avgifter. Eit nær samla storting har gjeve desse fritaka nett av di dei ynskjer at nordmenn skal verta skipsreiarar. Og det sjølv om CO2 frå skip gjer nett like stor skade som dei sterkt skattlagde utsleppa du og eg kjem med på land.

Den gode Sævik

Eg liker skipsreiar Per Sævik godt. Eg trur han er ein fin fyr, og kvart år gjev han store summar til heimbygda Herøy og til ulike misjonar. Han har kjøpt opp ei mengd hotell på Søre Sunnmøre samstundes som han byggjer opp ein cruiseflåte. Til det får han god hjelp av staten, som vil ha mange fleire turistar til Noreg under slagordet sustainable destinations, «berekraftige reisemål». Sævik får attpåtil subsidiar for å leggja om til batteridrift når skipa hans kjem inn i fjordane. Enova har gjeve fråsegn om 88 millionar kroner til hybridmotorar om bord.

Ein mykje meir klimavenleg politikk hadde vore å påleggja cruiseskipa så høge avgifter at dei ikkje kom inn i fjordane og konkurrerte lokalt reiseliv i hel. Sævik vil nemleg henta kinesarar frå Helsingfors, som er åt å verta ein såkalla hub: «Det er 300 millioner kinesere i middelklassen. Alle disse vil ut og reise», seier han. Men internasjonal skipsfart er ikkje åleine om ikkje å verta tald med i klimarekneskapen. Det vert heller ikkje internasjonale flyreiser, som vert stadig billigare, særleg for stadig rikare kinesarar.

Skattlegg dei!

Det er ingen internasjonale konvensjonar som seier at vi skal gje skatte- og avgiftsfritak til skipsreiarar eller ynskja kinesarar velkomne med opne og subsidierte armar. Norsk shipping står i dag for vel 5 prosent av utsleppa frå den internasjonale skipsflåten. Det er ingen grunn til Noreg skal halda fram med å subsidiera desse utsleppa. Det siste tiåret har vi fått ein million ekstra internasjonale turistar til Noreg. Halvparten av desse har kome oversjøisk frå Amerika og Asia. Nordmenn er store på internasjonal transport, særleg på cruise og fly. Norwegian og norskregistrerte skip står til saman for langt meir enn dei samla norske utsleppa innanfor grensene våre. Utviklinga vert applaudert av alle norske parti. I Oslo har Miljøpartiet Dei Grøne vore med på å leggja til rette for skip i Oslo hamn gjennom å byggja opp eit ladepunkt for danskeferjene. Det er ikkje særleg godt tenkt, og eg tviler på om satsinga vert tillagd stor vekt i Kina.

Vi kan vera eit føredøme for verda gjennom å seia nei til at Noreg skal vera ei stadig større kjelde til internasjonale utslepp. Gje skipsreiarar vanlege skattar, og pålegg turistar CO2-avgifter som om dei var nordmenn.

Jon Hustad er journalist
i Dag og Tid.