Lytt til artikkelen:

KOMMENTAR

Eg var ikkje budd på å reagere så sterkt. Det ho song, var trass alt veldig store ord: «People have the power», liksom, folket har makta – «to wrestle the world from fools» – til å bryte verda laus frå toskane, og ho song ikkje for tusenvis, Patti Smith, men for eit titals tilfeldig forbipasserande på eit gatehjørne i New York i oktober.

«Drøym!», seier ho, med knyttneven heva, og i neste augneblink «Røyst!», som om det var to sider av same sak. Eg sit heime i mi eiga stove og skal ikkje røyste, ikkje i dette valet, men eg ser videoen om att og om att, rett og slett fordi eg kjenner at han gjer verda bitte litt – eller akkurat der og då til og med ganske så mykje – betre. Eg høyrer Patti Smith, den 75 år gamle hippiepunkaren, synge «I believe everything we dream can come to pass through our union», og eg er ikkje den einaste – instagramvideoen er sett over 1,4 millionar gonger.

Eg var ikkje budd på å felle tårer for Kamala Harris heller. Ho er ikkje min visepresident, og når tida for festtaler har gått over til tida for praktisk politikk, har vi truleg ikkje særleg mykje til felles. Det får kome seinare, for no er det tida for å glede seg over den fyrste, kvinnelege visepresidenten – ein bitte liten siger for menneskeætta.

Så mykje att å gjere

Derimot var eg budd på å reagere på dokumentarfilmen I am Greta, som hadde premiere tidlegare i november. Det bør vere tilnærma umogleg å ikkje late seg røre av krafta som ligg i den unge dama med flettene. I evnene hennar, gjennomføringsevnene, mellom anna. Det bør vi alle ha fått med oss no, etter kvart.

Men det eg lurte på, det som verkeleg drog meg til kinosalen, var kvifor. Kvifor gidd Greta Thunberg? Ho som veit betre enn dei aller fleste kor dårleg det står til med planeten vår, at det er vi sjølve som har sett oss i denne situasjonen, og at vi ikkje har nokon andre enn akkurat dei same menneska til å hjelpe oss ut av han, og at vi attpåtil har skikkeleg dårleg tid, kvifor gidd ho å prøve?

Her kjem ein bitte liten spoiler, for ho svarer alt tidleg i filmen: «Eg kunne sjølvsagt ha gitt opp. Men kvifor skulle eg gjere det, når det framleis var så mykje att som kunne gjerast?»

Mange bekkar små

Det er dette som er håp. Den menneskelege evna til å naivt, tilsynelatande endelaust tru at det vert betre. At vi kan få det til, har vorte så synleg i år, og det skal vi vere glade for – det er truleg den beste eigenskapen vi har.

Vi veit ikkje om det hjelper når vi målar store skilt i flotte fargar med bombastiske bodskapar, tek på oss komfortable sko og går ut ein fredag morgon, ikkje for å gå på skule eller jobb, men for å streike, for å stå på ein plass saman med titals eller hundrevis eller tusenvis av andre. Vi veit ikkje om det stoppar klimaendringane, eller eingong gjer det noko som helst betre, men vi har eit bitte lite håp, og difor gjer vi det. Vi veit ikkje kva som skjer med røystesetelen vår der han forsvinn inn i det store teljekorpset. Bortsett frå at han er alt vi har, og det minste vi kan gjere, og ikkje noko fellesskap er større enn summen av røystesetlane. Difor røystar vi.

Skapte for positivitet

«Edelt er mennesket», skreiv Nordahl Grieg medan han var midt i ein krig. Om vi tar eit overblikk over kven som styrer landa og slik sett leier verda for tida, kan det vere vanskeleg å akseptere. Så lat oss bruke ein augneblink, her, heilt framme i avisa, plassen som vanlegvis er sett av til dei djupe analysane, dei skarpe pennane, til å sjå på noko anna – som, til dømes, den sida ved menneske som alltid trur at det går bra.

Vi er faktisk skapte for å sjå positivt på livet. Det er difor det alltid var sol om sommaren og snø om vinteren då du var liten, og det er difor det ikkje er du som får kreft eller køyrer utfor vegen dersom du trakkar litt for hardt på gasspedalen.

Forskarar meiner at mengda håp du ber med deg, kan ha like mykje å seie for om du kjem deg dit du vil i verda, som talent og evne. Kanskje er hjernane våre like mykje skrudd saman som optimistiske vimplar mot framtida som oppsamlingsboksar for fortida. Ja, truleg er det det einaste som lèt oss leve med å vite at vi er dødelege: Dersom vi ikkje kunne sjå føre oss gode ting i framtida, ville enden vorte for tung å bere.

Vaksine til slutt

Har 2020 vore eit håplaust år? Eg trur ikkje det. Mennesket skapte covid-19-viruset, og menneske vil ta oss ut av pandemien igjen. Vi kan rydde opp i vårt eige rot.

For no må vi håpe på vak­-
sinen. Håpe – og halde hovudet kaldt. At vaksinen får ta den tida han tar, er i seg sjølv håpefullt – at ingen private pengemakter har pressa han gjennom eller gitt han til nokon før andre, at vi alle faktisk må vente på den same godkjenninga, at vi samarbeider og diskuterer fordeling, er – sjølv om dei rikaste stadig er rikast – eitt poeng til demokratiet.

Og når vaksinen kjem, skal han også vere for at alle som meiner det går an å gjere verda betre, kan samlast i gatene att kvar fredag. Og for at Patti Smith kan reise på verdsturné igjen.

Siri Helle

Siri Helle er forfattar og journalist og fast skribent i Dag og Tid.