Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

Nato har vedteke å sende 700 fleire soldatar til Kosovo etter at KFOR-soldatar førre veke vart bombarderte med bensinbomber, stein og flasker i dei serbiskdominerte kommunane nord i republikken. Bak åtaka stod serbarar som protesterte mot at styresmaktene i Kosovo sette inn albanske borgarmeistrar etter lokalvalet, som serbarane sjølv boikotta, i april.

Gjesteforskar Jon Kværne ved Institutt for forsvarsstudium har vore observatør i Kosovo for EU og assistent for forsvarsattacheen ved den norske ambassaden i Beograd. Han seier at dei serbiske protestane mot maktovertakinga ikkje må sjåast som nokon politisk demonstrasjon.

– Det er snakk om demonstrantar i gåseauge, som snarare er ein type uformelle fotsoldatar som serbiske politiske leiarar brukar til valdelege aksjonar. Dei byrja å kaste granatar med metallkuler og skadde 30 KFOR-soldatar. Tre av dei vart også skadde av skytevåpen, så det er snakk om ei ganske tydeleg handling og medvitne åtak frå serbarane.

– Men eit lokalval som éin part boikottar, og med kosovoalbanarar som tek over makta i serbiskdominerte kommunar, er det kanskje ikkje så underleg at det vert protestar?

– Det er Beograd som har instruert serbarane i Kosovo om å boikotte valet. Skulle styresmaktene i Kosovo då late vere å halde val, ville det vere det same som å la Kosovos politikk bestemmast frå Serbia. Styresmaktene i Kosovo meiner valet er gjort på rett måte, og EU og USA har også stadfesta det, men alle er samstundes samde om at dei nye ordførarane i desse kommunane ikkje representerer befolkninga i kommunane.

– Bakgrunnen for lokalvalet var at parlamentarikarane i det serbiske partiet som er dominerande nord i Kosovo, trekte seg frå plassane sine i protest mot at serbarane skulle byte til mellombels Kosovo-bilskilt og eit eige reisedokument når dei var i Kosovo. Dei ønskjer òg meir sjølvstyre. Er ikkje det forståeleg?

– Her er det viktig å ha med at lokale kosovoserbarar som har prøvd å registrere bilen sin med Kosovo-skilt, eller prøvd å engasjere seg politisk i alternative parti enn det dominerande serbiske, har fått bilen brend og vorte arresterte etter lite truverdige skuldingar. Handlingane frå Serbia er såleis også i stor grad retta mot den kosovoserbiske befolkninga i Nord-Kosovo. Det som går føre seg, er ikkje fyrst og fremst ein kamp mellom serbiske og albanske interesser. Dette er i større grad ein konflikt mellom dei som ønskjer at Kosovo skal gå i demokratisk retning, og dei som vil at den serbiskdominerte delen av Kosovo, til liks med Serbia, skal gå i stadig meir autoritær retning.

– Så dei fleste kosovoserbarane støttar ikkje protestane mot maktovertakinga?

– Spør du folk på gata nord i Kosovo om det, får du like lite opplysande svar som om du spør folk i Moskva om dei støttar Putin. Det er delvis eit resultat av ein ekstremt omfattande mediepropaganda frå Serbia, og delvis også eit resultat av at folk vert utsette for direkte press frå serbiske styresmakter i kvardagslivet.

– Kva for type press?

– Demonstrasjonane nord i Kosovo held fram etter åtaka på KFOR, og vi har mange vitnemål om at folk får beskjed om å gå frå arbeidsplassen sin for å vere med på demonstrasjonar. Mange av dei er tilsette i det offentlege nord i Kosovo, i helsevesen, skular, vegvesen og kommunar.

– Du jamførte med Moskva, og det er spekulert i om Russland kan ha ein finger med i spelet i konflikten nord i Kosovo. Ser du det som truleg?

– Russland treng ikkje gjere noko her. Det er Serbias eigne styresmakter som nører oppunder nasjonalisme og vald, og dei gjer det med teknikkar dei har lært av Putin-regimet, som å kontrollere media og dei ikkje-statlege organisasjonane. Og media som serbiske styresmakter kontrollerer, er proppfulle av prorussisk informasjon. Så seint som i september i fjor inngjekk Serbia ein avtale med Russland om eit styrkt samarbeid, og sjefen for etterretningsvesenet i Serbia var nett i Moskva. Slik sett er det koordinering og samarbeid mellom Russland og Serbia.

– Vestlege leiarar har auka det diplomatiske presset mot Kosovo og Serbia no. Kjem det til å hjelpe?

– Uroa mi er at presset går i feil retning. EU og USA ønskjer ei rask løysing og legg i dag einsidig press på Kosovo om å opprette ei samanslåing av serbiskdominerte kommunar. Ei slik samanslåing kjem ikkje til å verte brukt til å skape stabilitet, men kjem til å verte misbrukt av Serbia til å skape nye spenningar. Å handsame valdsmenn bak åtak mot KFOR som partnarar er ikkje fruktbart. Ved å gjere det gjev EU OG USA legitimitet til dei autokratiske serbiske leiarane som ikkje ønskjer eit velfungerande demokratisk samfunn i Kosovo, samstundes som dei òg gjer Kosovo sårbart for fleire valdsepisodar. Serbarane kjem til å halde fram med å eskalere konflikten så lenge dei ikkje møter monaleg motstand frå KFOR, eller det dei gjer får følgjer for EU-tilnærminga og Serbias stilling i det internasjonale samfunnet. Det er såleis opp til vestlege politikarar om situasjonen eskalerer eller ikkje.