Jon Hustad

jon@dagogtid.no

I skrivande stund står store mengder pansra køyrety på den kinesiske sida av grensa mellom Hong Kong og Kina. Det varslar ikkje godt, trur Torbjørn Færøvik, som har skrive ei rekkje bøker om Kina.

– Kvifor står desse køyretya der?

– Det har vore slike meldingar dei siste dagane, om oppbygging av makt på kinesisk side. Det har heile tida, sidan demonstrasjonane byrja, vore ein fare for at Kina grip inn. Føresetnaden er at det lokale politikorpset ikkje maktar å få kontroll over situasjonen. Avtalen med britane frå 1997, då Storbritannia gav Hong Kong attende til Kina, opnar for at dei lokale styresmaktene på halvøya kan be regimet i Kina om hjelp dersom dei taper kontroll.

– På kva vis kan «hjelpa» koma?

– Kina har eit stort mobilt politi, eit ambulerande brannkorps, kan vi kalla det. Denne styrken, hevdar mange, har no vorten mobilisert, og står klar. Grannebyen til Hong Kong i Guangdong (som før vart kalla Kanton, red. merk.) er Shenzhen, som få har høyrt om, men som faktisk er større enn Hong Kong. Også Shenzhen har ein stor politistyrke som kan rykka inn på kort varsel. Alternativet er å bruke Folkets frigjeringshær. Dei har 10.000 mann inne i Hong Kong, men dei har halde seg i brakkene heilt sidan 1997. No kan det vera at dei vert bedne om å gripa inn.

– Men vil det vera legitimt?

– Faren er at demonstrantane gjev Beijing legitimitet. Den politikken dei ytterleggåande kreftene har slege inn på, er farleg. Dei er nær ved å gje Kina ei fullmakt til å gripa inn. Demonstrantane kan delast inn i mange grupper, og det store fleirtalet er fredeleg. Men demonstrasjonane vert meir og meir dominerte av valdelege krefter. Desse har mellom anna invadert den lovgjevande forsamlinga og grisa til vegger og tak. Dei har i tillegg bombardert Kinas offisielle legasjon i Hong Kong. Dei har kasta stein, tomatar og rotne egg på vegger og vindauge. Desse handlingane er særs øydeleggjande og gjev demonstrantane eit dårlege image internasjonalt.

– Kvifor gjer dei det?

– Konspirasjonane rundt dette er mange. Stadig fleire hevdar at Beijing har oppmuntra til radikaliseringa. Rykta vil ha det til at lokal mafia har vorte hyra inn av Kina. I alle høve kan vi slå fast at situasjonen er vorten særs turbulent.

– Hong Kong er ein suksess. Levestandarden er særs høg. Kvifor no og så omfemnande demonstrasjonar?

– Innbyggjarane lever langt betre liv enn det innbyggjarane i Kina gjer. Men frustrasjonane har bygd seg opp heilt sidan britane trekte seg ut. Nei, det britiske styret var ikkje fullt ut demokratisk, men innbyggjarane hadde alle typar fridom. Det var ein fullverdig rettsstat, og ytringsfridomen var nær absolutt. Ikkje alle hadde full fridom til å røysta under val, men dette var den einaste avgrensinga. Avtalen med Beijing var at desse fridomane var garanterte i femti år. Men stadig fleire meiner at Kina undergrev avtalen. Dei har vorte stadig meir nærgåande, og lovframlegget om utlevering av Hong Kong-kinesarar til Kina var gnisten som sette fyr på det heile.

– Men det må då vera meir enn det som har ført til desse demonstrasjonane?

– Den økonomiske suksessen har ei stor bakside, det ekstremt høge prisnivået. Ja, dei eldre og etablerte er stort sett rike, men dagens ungdom har enkelt og greitt ikkje råd til å setja bu. Sjølv den minste hybel kostar utruleg mykje. Prisnivået har fyrt opp under misnøya. Dei unge vil ha sin del av den store velstandskaka.

– Men kva kan den lokale regjeringa no gjera?

– På eit aller anna vis må både dei lokale styremaktene og Kina koma i dialog med demonstrantane, som har to ufråvikelege krav: Det eine er at framlegget om utlevering ikkje berre vert trekt munnleg, men òg formelt. Det andre er at leiaren av lokalregjeringa, Carrie Lam, går av. Det er ho som har vore spydspissen for utlevering til Kina. Men det er ikkje lett å gje etter for desse krava. For om demonstrantane får gjennomslag, vert regjeringa oppfatta som svak, og det kan opna opp for fleire krav. Beijing på si side må tenkja på signala inn i Kina. Kinesarane fylgjer sjølvsagt med på det som skjer i Hong Kong. Dei som vil ha endring i Kina, får vatn på mylna om dei ser at det nyttar å demonstrera i Hong Kong. Kinesarar flest ser på Hong Kong som ein del av Kina. «Ja, men dei i Hong Kong fekk lov til det og det, då må vi òg få lov.» Det kan gå gale.