Jon Hustad

jon@dagogtid.no

FNs klimapanel har kome med ein ny rapport som kan taka nattesøvnen frå dei fleste. Bjørn Hallvard Samset er fysikar og forskingsdirektør hjå Cicero.

– Kva seier rapporten?

– Han seier at om vi skal kunne gjera oss noko som helst von om å nå 1,5-gradersmålet, eller for den del 2-gradersmålet, må utsleppa dramatisk ned og dramatisk fort. Rapporten handlar rett nok ikkje i hovudsak om 2 grader, men dei skriv om det òg. Og dei er like tydelege på båe punkt. Men om vi skal nå 2 grader i staden for 1,5 grader, kan vi kan henda basera oss på teknologi som gjev negativt utslepp litt lenger fram i tid. Men den teknologien finst ikkje i dag.

– Men det vert litt «ulv, ulv», dette. Rundt 1990 hadde vil vel berre sju år, og WWF snakka om fem år i 2007. Det har vore mange åtvaringar?

– Eg ser den. Men det verkeleg store høvet til å kutta i utsleppa var i 1990-åra. Om dei same personane i FNs klimapanel skulle ha skrive på grunnlag av dei same premissane no som då, hadde dei truleg konkludert med at det var for seint no – at utviklinga har kome altfor lang. Men saka er at kvart einaste kutt er eit gode samanlikna med ikkje å kutta. For alle utslepp fører til at kloten vert varmare der framme.

– Det har vore ei stor satsing på fullskalalagring både i Canada, USA, Nederland, Skottland og England. Dei har ikkje lukkast. Likevel løyver regjeringa no meir til forsking på lagring. Held vi oss med illusjonar?

– No skal det seiast at løyvingane i år er mykje lægre enn dei var i fjor. Men ja, vi har ikkje fått til den teknologien. Det er likevel ikkje eit anten–eller. Vi kan ikkje seia at av di vi ikkje har fått til fullskalalagring, er det berre å gje opp. Ja, vi får litt betre tid om vi orienterer oss mot 2 grader, men rapporten viser at det vil få dramatiske konsekvensar for fleire hundre millionar menneske. Om ein reknar på konsekvensane mellom 1,5 og 2 grader, ser ein konkret kor mange som må flytta, kor mange som vert utsette for flaum og turke. Men vi må kutta. Ja, 1,5 er betre enn 2, men 2 er betre enn 2,5. Det vi veit no, er at 1,5 er det beste vi kan få til no dersom vi legg om samfunna i dramatisk grad.

– Men vi vert så forvirra av dei offentlege tiltaka. No vil regjeringa satsa endå meir på få ned utsleppa samstundes som det i røynda vert lagt opp til fleire ammekyr for at vi skal verta meir sjølvforsynte med oksekjøt. Det heng ikkje i hop i mi bok.

– Det har du heilt rett i, og det er det vi klimaforskarar hyler høgst om no: Tenk heilskap! Klima er i røynda ein del av porteføljen til alle departementa. Klart eldrebylgja har konsekvensar for klimautsleppa! Då må vi finna ut kor mykje. Dette er ikkje lenger eit spørsmål for berre Miljø- og klimadepartementet, eller Samferdselsdepartementet og Olje- og energidepartementet. Det er Finansdepartementet som må taka eit overordna koordinerande ansvar. Vi må sjå på måltala for CO2-utslepp og fylgja dei gjennom heile statsbudsjettet.

– Men tenkjer ikkje vi menneske i ulike rom. Vi dreg til Gardermoen og kjøper taxfree som igjen subsidierer flyreiser som gjer oss alle nøgde. Og så dreg vi heim og resirkulerer litt?

– Det er òg rett. Den vanlege nordmannen og -kvinna, eller klimaforskaren, for den del, har ikkje teke inn over seg alvoret. Det mest effektive du og eg og vi alle kan gjera på eit personleg plan her og no, er å slutta med flyreiser. Men det er det mest moralistiske du kan seia til ein nordmann. Dei verkeleg alvorlege utsleppa finst nemleg i Kina og USA, meiner vi. Når nokon moraliserer over flyreiser, får du dimed ansvaret for noko berre USA og Kina kan fiksa. Eg har ikkje tal på alle dei sinte e-breva eg har fått etter å ha snakka om flyreiser. Men det triste er at alle utslepp tel, også dine og mine. Folk kan fly så mykje dei vil for min del om fly vert utsleppsfrie.

– Då snakkar vi om biodrivstoff. Regjeringa skryter av at utsleppa frå transportsektoren har gått ned med 20 prosent, men seier samstundes at mykje av dette kjem av innblanding av biodrivstoff. Men då snakkar vi vel om palmeolje?

– Det kan vera. Vi må prøva ulike ting, men ja, det ser ut til at biodrivstoff i noverande form kan ha vore eit blindspor. Det var likevel ikkje feil å prøva. Ok, så feila vi der. Men vi må prøva alt i alle retningar. Målet er sjølvsagt å få heile transportsektoren over på straum. Bilen gjev blanke i kvar straumen kjem frå, og straumen kan vi gjera utsleppsfri. Men spørsmålet er kva vi gjer i mellomtida. Biodrivstoff var ein slik freistnad. Det er betre å prøva og feila enn ikkje å prøva i det heile.