Kommentar

Jan H. Landro

janh@landro.bergen.no

«Det vil helst gå godt», meiner IKT-guru Torgeir Waterhouse. Direktøren for IKT-Norge fekk siste ordet på årets Christiekonferanse på Universitetet i Bergen og sytte for at den svært informative konferansen slutta i ein optimistisk tone. Sjølv om vi undervegs hadde fått høyre åtvaringar frå kompetente innleiarar, kom ingen rop om å dra i bremsane. Og gjennom selskapet Hell Robotics demonstrerte ungdommar frå Stjørdal at den yngre generasjonen alt er på full fart inn i den fjerde industrielle revolusjonen. Der er det robotikk og kunstig intelligens som tel.

Men svenske Fredrik Löfgren (26) har nok eit forsprang på dei. Han har bygd robotar sidan han var sju år gammal, og har no om lag tretti robotar som tek seg av det meste som skal gjerast i heimen. I framtida ser han føre seg at éin robot skal kunne gjere det dei tretti gjer i dag, og meir til. For vi har berre sett byrjinga på denne revolusjonen ennå.

Kan endre sivilisasjonen

No snakkar ein om «Weapons of Math Destruction» (altså algoritmar) og teknologisk singularitet. Det siste inneber at den teknologiske utviklinga kjem så langt – og det er visst berre eit spørsmål om tid – at ho blir irreversibel og ikkje lèt seg kontrollere, men vil i ytste konsekvens kunne endre den menneskelege sivilisasjonen.

Så kan vi i mellomtida smile over korleis roboten Elsa, som Löfgren hadde med seg til Bergen, i ein tidleg versjon tedde seg då ho deltok i VM i matlaging for robotar i 2014. Ho tok ein kvinneleg jurymedlem for å vere ei skjerefjøl, truleg fordi kvinna hadde lyse klede og fysisk var nokså brei. Men ei skjerefjøl skal jo liggje flat, ikkje stå oppreist. Så i frustrasjon (?) over ikkje å kunne leggje tomaten på fjøla, kylte Elsa han i kroppen på dama.

Det finst alt restaurantar i Kina og Japan der robotar står for matlaginga. Löfgren fortel at det blir arbeidd seriøst med å skape robotar som innan 2050 skal kunne vinne VM i fotball. Då vil dei vere fysisk på høgd med menneskelege motspelarar og taktisk overlegne.

Og så skal vi ikkje uroe oss?!

Framtida er her

IT-tryggleik, funksjonstryggleik, radikale endringar på arbeidsmarknaden og etiske dilemma er mellom dei problema robotentusiasten Fredrik Löfgren ser at vi må løyse for at den digitale revolusjonen ikkje skal få overtaket på oss. For det nye med denne revolusjonen er ikkje at han erstattar musklane våre – jo, dei også – men framfor alt at vår biologiske hjerne blir erstatta av ein kunstig intelligens.

Framtida er her alt: Utanfor Hamburg ligg verdas mest robotiserte hamn. Der arbeidde før 265 menneske, no er dei 15. 97 prosent av all aksjehandel blir i dag utført av robotar. Somme av dei les aviser og held seg orienterte om samfunnet, nokre skriv òg artiklar til avisene! Såkalla autonome, eller førarlause, bilar er langt tryggare enn dei som blir styrte av menneske. Dei er heile tida logiske og rasjonelle, tar inn meir informasjon enn ein vanleg førar kan, og lèt seg aldri stresse i trafikken. Robotar er involverte i tilsetjingar i arbeidslivet, og vil etter kvart bli stadig viktigare i slike prosessar. Innan medisinen har kunstig intelligens for lengst gjort inntog. Löfgren trur at legane vil bli erstatta raskare enn sjukepleiarane. På tre månader lærte roboten Watson seg det som eit menneske vil måtte bruke 240 år på. Og slike robotar kan i mange høve stille sikrare diagnosar.

I 2009 lanserte Emily Howell sitt første musikkalbum, From Darkness, Light, for kammerorkester og fleire piano. Emily er ein robot. Det japanske 16 år gamle popidolet Hatsune Miku er berre eit hologram, og røysta og musikken hennar er datagenerert. Sidan ho er virtuell, kan ho opptre på ulike kontinent til same tid. Likeins finst det robotar som lagar biletkunst.

EU arbeider med ein idé om å leggje arbeidsgivaravgift på robotar i framtida, for slik å hente inn pengar til skule, helse og så vidare. Men då risikerer ein at dei flyttar utanlands! For robotar er ikkje lenger berre robotar. Dei kan føle, tenkje og snakke, og dei blir stadig meir fleksible.

Bruksområda synest uendelege. Men korleis skal samfunnet møte det mange ser som baksida av denne medaljen – alvorlege trugsmål mot arbeidsplassar, sosial velferd og kanskje heile kulturen vår? Og er det uproblematisk at utviklarane av kunstig intelligens i stor grad er kvite, urbane middelklassemenn i 30-åra, som Torgeir Waterhouse peikte på?

Statssekretær utan visjonar

Noreg har med Nikolai Astrup (H) fått sin første digitaliseringsminister. Til konferansen sende han statssekretær Paul Chaffey, som mellom anna har bakgrunn som direktør for Abelia, NHOs foreining for kunnskaps- og teknologiverksemder. Han kallar seg moderat teknologioptimist og verka nokså moderat i det han la fram òg. Han fortalde det vi visste frå før, at regjeringa tek sikte på å lansere ein strategi for kunstig intelligens i løpet av året. Men han var meir oppteken av å streke under kor komplisert dette feltet er, enn å lyfte fram visjonar for korleis vi skal møte den nye framtida.

Det største problemet når ein skal hanskast med dei ulike sidene av robotiseringa av samfunnet, blir kanskje lovgivarane og juristane. Robotiseringa går sin gang og lèt seg knapt stoppe. Men dei som lagar lover, lagar dei oftare for i går enn for i morgon, og det held ikkje når den teknologiske revolusjonen fer fram i ekspressfart. Dessutan må dei som skal lage lover, evne å sjå både bakover og framover. For det krevst lovendringar for å opne for bruk av robotar og andre teknologiske hjelpemiddel som tvillaust er til gagn for enkeltmenneske og samfunnet i stort. Men det trengst også nye lover som kan regulere den utviklinga vi førebels berre har sett byrjinga av, det algoritmejaget som kan truge personvern, privatliv og offentlege institusjonar.

For kor mykje godt nye teknologiar enn kan gjere for oss, gjer dei oss også meir avhengige og fører til at samfunnet og vi som individ blir stadig meir sårbare. Det får vi altfor ofte påminningar om.

Eit paradoks til slutt: På Christiekonferansen blei det snakka mykje og godt om mange ulike sider ved robotiseringa. Men middelet dei nytta til å formidle innsikter og meiningar – språket – blei ikkje knytt til denne utviklinga. Ikkje i det heile.