Jon Hustad

jon@dagogtid.no

Strategien var klar. I tillegg til å vera distriktspartiet framfor noko, skulle Sp lokka veljarar over frå dei borgarleg, veljarar som i alle høve trudde at Erna Solberg kom til å tapa regjeringsmakta. Når Frp-veljarane i tillegg visste at Sylvi Listhaug ikkje ville inn i endå ei ny Solberg-regjering, sa det seg nesten sjølv: Sp skulle vera garantisten og bolverket mot SV, Raudt og MDG i ei Støre-regjering.

Strategien verka til han ikkje verka lenger. Marit Arnstad har gjort det klart at Sp berre samarbeider til venstre i budsjettpolitikken, og i tillegg vart Distrikts-Vedum gjort til Statsminister-Vedum. På toppen av det heile kom FNs klimapanel med ein ny rapport. Johan Giertsen analyserer tal på nettstaden Poll of Polls.

– Fyrst lyt eg få seia at denne trua mange norske kommentatorar har på at Sps nedgang på meiningsmålingane handlar om klima, den trua deler ikkje eg. Norske parti, når vi ser på lange tidsperiodar, ligg innanfor intervall. Ja, intervalla kan vera breie, men dei er der over tid. Det einaste partiet som har makta å bryta ut av eit slikt intervall og verta stort, er Frp. Normaliseringseffekten er sterk.

– Så du lit ikkje på at meiningsmålingar gjev eit rett bilete?

– For politiske kommentatorar er det på eit vis stortingsval heile tida, men for veljarane er det val berre kvart fjerde år. Dei byrjar å tenkja nøye etter kven dei vil røysta på i august før eit stortingsval. Om vi ser på valresultatet til Sp i 2013, var det 5,5 prosent. I 2017 makta dei nesten å dobla resultatet, til 10,3. Og i januar i år låg dei på 20 prosent på meiningsmålingane. Det vert mykje dobling på åtte år. Noko slikt har vi ikkje døme på i Noreg i etterkrigstida, anna enn for svært små parti. Normaliseringseffekten meiner eg er undervurdert eller ignorert av politiske kommetorar.

– Veljarane vert altså meir «normale» etter kvart som valet nærmar seg?

– Ja, men i tillegg vil eg leggja vekt på styringsevne. Når Sp ser ut til å kunne peika på partileiaren som statsministerkandidat og diktera samansetjinga av regjeringa, er dei tilsynelatande i fyrstedivisjon. Det er truleg veljarar som har trutt på eit slikt opprykk og før røysta på Høgre, Ap og Frp, som på meiningsmålingane har kome over til Sp. Men når Sp sjølv seier rett ut at dei er i ein slik divisjon, er ikkje Sp lenger eit periferiparti. Då har dei sjølve meldt seg inn i ein heilt annan divisjon. Då byrjar veljarane å tenkja på om dei kan overlata styringa av heile landet til Sp og verkeleg konkurrera med Ap og Høgre. Ved årsskiftet handla det meste om sentrum mot periferi. Så kom styrings- og normaliseringseffekten, som for Sps del peiker mot nedkjøling.

– Dei har no vingla i valkampen òg, sist då Arnstad brått avslutta flørtinga med høgresida og avlyste slalåmkøyring i Stortinget?

– Eg er heilt samd med deg i at strategien til Sp då dei gjekk inn i valkampen, var å lokka borgarlege veljarar over til seg ved mellom anna å seia at dei kunne samarbeida med alle. Og ja, no ser Arnstad ut til å ha stengt den døra. Men samstundes veit vi ikkje kva som hadde skjedd om Arnstad ikkje hadde sagt dette. Dessutan: Vi må hugsa at om Sp igjen maktar å koma seg over 10 prosent, er det eit særs godt val for Sp. To val på rad med over 10 prosent for Sp har ikkje skjedd i etterkrigstida. Vedum har gjeve dei eit nivå, trass i normaliseringseffekten, dei aldri før har vore på.

– Men normaliseringseffekten gjeld vel over heile fjøla?

– Ja. Eg er særleg spent på MDG og Raudt. Meiningsmålingane komande veke vil fortelja oss meir. Normalt skal styringsevna gje Høgre og Ap nokre ekstra veljarar i vekene før valet. No er vi på den tida av året der ungane er attende på skulen, sumarferien er over og kvardagen er komen. Då sig alvoret inn over veljarane. Normalt skal styringstillegget verka i disfavør for alle andre parti enn Ap og H, og denne gongen særleg for Sp, sidan dei melde seg inn i den divisjonen. Ja, nisjar kan veljarar overlata til andre parti, men om ein kan overlata heile landet til Vedum, er eit heilt anna spørsmål enn om ein kan overlata distriktspolitikken til Vedum. Ein del veljarar er viljuge til å gje einsaksparti røyster, men veljarar flest i Noreg er ikkje som veljarar i Italia, der ein kan stå på torget i Milano og ropa, for så å få 20 prosent.

– Trass i styringstillegg og normalisering er det norske politiske landskapet mykje meir spreitt enn før, og ei lang rekkje parti kan koma over sperregrensa. Til og med internt i Ap er det politiske spriket stort?

– Ja, tendensen i Europa har vore at dei store sosialdemokratiske styringspartia slit, og at vi får ei fragmentering som spreier seg ut på fleire parti. Men eg er spent på kor mange som verkeleg maktar å koma seg over sperregrensa når valdagen er der. Skal MDG og Raudt makta å koma over grensa, er dei heilt avhengige av å henta veljarar frå Ap. Venstre på si side må helst henta veljarar frå Høgre, eller i det minste gå i null. Igjen kokar det ned til kor sterkt styringstillegget er.