Har eit klimafornektande parti slått seg ned midt i sentrum av norsk politikk – og det med så stor kraft at det har gjort seg fortent til ei eiga søyle i partibarometera? Ja, Industri- og Næringspartiet (INP) har iallfall fått dette stempelet hengande ved seg. Samstundes har det klatra over sperregrensa i fleire nasjonale målingar dei siste månadane og ligg an til å verte representert i mange av dei 138 kommunestyra der dei stiller til val.

Men stemmer det? Lat oss sjekke partiprogrammet. Klimakapittelet, som heilt medvite er skilt frå miljøkapittelet, byrjar slik: «INP er ikke et klimarealistisk, klimafornektende eller klimaskeptisk parti, like lite som det er et klimafokusert, klimahysterisk eller et klimafiksert parti.»

Ei rekke ord ein kan melde til Språkrådets nyordkåring der, altså, og leiarane i partiet har reagert kvar gong nokon har kalla dei noko som luktar av klimafornektarar. «Vi erkjenner at klimaet er i endring, og at vi må ta grep globalt for å gjøre kloden bedre for alle», sa partileiar Owe Waltherzøe til Klassekampen i juni. «Vi ser at klima er i endring, men tar ikke stilling til hvor mye som er menneskapt», skriv leiar og fyrstekandidat i Oslo, Inger Thorbjørnsen, i Vårt Oslo. 

Likevel: INP er uklare i kva dei tenker om sanninga i rapportane til IPCC, og med det kor stor del av klimaendringane som er menneskeskapte. Dei vil melde Noreg ut av Parisavtalen, kutte alle avtalar om kvotekjøp, halde fram med å leite etter og bore opp olje («Utvikling, ikke avvikling» er slagordet deira), late vere å elektrifisere plattformer, stoppe all vindkraftutbygging, stoppe statleg støtte til karbonfangst og -lagring og alle andre klimatiltak dei hevdar har «symbolverdi».

Partiprogrammet deira er røysta fram av medlemmar sak for sak i ei Facebook-gruppe, og det er liten tvil om at det finst folk blant dei veljarane som ikkje hadde hatt noko imot at INP-leiinga hadde brukt meir fornektande omgrep om seg sjølv.

Symbolverdi

Vi skal likevel ikkje dømme eit parti som enno ikkje har røysta i eit einaste kommunestyre, ut frå det veljarmassen deira drøymer om. I staden skal vi gå grundigare inn i eit ord eg i førre avsnitt markerte med sitatteikn: nemleg ordet symbolverdi.

For INP er jo langt frå aleine om å meine at å elektrifisere oljeplattformer med straum frå land medan gassen som vert spart, vert seld og brend i eit anna land, fyrst og fremst har symbolsk verdi for konsentrasjonen av CO2 i atmosfæren. Dei er heller ikkje dei fyrste som har kritisert både Parisavtalen og den internasjonale CO2-kvotemarknaden for å sette seg for låge mål, å ikkje vere i nærleiken av å nå dei og å lage eit system som gjer det lett for rike land å kjøpe seg ut av problema.

Kan denne mangelen på udiskutabelt gode klimatiltak som monnar, hjelpe oss å forstå den raskt veksande oppslutninga til INP? Og kan vi legge til endå eit aspekt – nemleg rettvisa i det heile?

Skeive utslepp

Ein rapport laga av Menon Economics for Klimautvalet 2050 syner at det sjølv innanfor Noreg er store skilnader på kor store utslepp ulike grupper genererer: «Per person slipper folk i den 0,1 prosent av befolkningen med høyest inntekt ut ca. 22 ganger mer CO2 enn folk i den laveste inntektsgruppen», skriv dei i rapporten Klimagassutslipp fordelt på befolkningssegmenter.

Og ikkje berre forbruker dei med høg inntekt meir CO2, dei nyt òg gjerne betre av gulrøtene styresmaktene deler ut for å vri forbruket vårt i meir fornybar retning: Når elbilsalet har gått så godt som det har her til lands dei siste tiåra, er det fyrst og fremst fordi mange folk har ganske god råd.

Somme kjøper nok framleis fossilbil fordi dei ikkje stolar på elbilteknologien, men eg trur dei er eit fåtal: Dei fleste som framleis kjøper fossilbil, gjer det fordi dei ikkje har råd til noko anna, og det er ikkje så rart om dei kjenner subsidieringa av dei som har meir frå før, som noko urettvis.

Omfordelande tiltak

Kva er løysinga på dette? Er det, som INP vil, å nedprioritere klimatiltak?

Sjølvsagt ikkje. Berre å skrive det er nesten latterleg, all den tid vi ser korleis klimaendringane syner seg for oss for tida. Løysinga er og vil alltid vere å finne og gjennomføre reelle klimatiltak som kjennest rettvise for folk flest. Tiltak som vi kan vere mest mogleg sikre på reduserer konsentrasjonen av CO2 i atmosfæren. Tiltak som sørger for at alle bidreg så mykje som dei har høve til. Tiltak som står seg trygt gjennom open debatt.

For vi skal kunne leve også i ei verd der klimatiltak tar større plass i kvardagen vår enn i dag. Leve med lågare utslepp. Då må alle bidra – og alle må kjenne seg høyrde, med dei utfordringane bidraga skapar i kvardagen deira.

Men INP kan aldri få skuffe unna klimaproblemet med argument om uvisse eller hòl i kunnskapsgrunnlaget. FNs klimapanel er soleklart: Klimaendringane vi ser no, er menneskeskapte, og menneska er dei einaste som kan reversere dei. Påstandane til INP om at vi ikkje veit i kor stor grad klimaendringane er menneskeskapte, er å fremje feilinformasjon og har ingen plass i ein valkamp i 2023.

Siri Helle er forfattar, journalist og fast skribent i Dag og Tid.