Kommentar

Siri Helle

siri@dagogtid.no

Eg trur vi kan slå det fast alt no: Stortingsvalet 2021 vert valet då ein ikkje kjem utanom distrikta.

Om Høgre kanskje ikkje har vore like heldig med distriktsminister Linda Hofstad Helleland som SV har vore med sitt distriktsalibi, Torgeir Knag Fylkesnes, er dei alle misunnelege på Trygve Slagsvold Vedum, som ikkje treng å snakke distriktspolitikk lenger fordi alle veit kva han meiner. Han er på det distriktsvenlege laget. Og i valkampen 2021 er det der ein vil vere. Men kva inneber eigentleg det? Kva er det denne distriktsbølga inneheld?

Lat oss byrje i andre enden – med kva ho ikkje ber med seg. For det vil diverre ikkje seie at folk i distrikta jublar for kvar ei stor satsing som kjem vår veg. Om det er ferjefri E39, Nord-Noreg-bane, nytt stort, fint sjukehus eller nysamanslått, stor høgskule, universitet eller region – fleirtalet slår ikkje hælane i taket for noko av det.

Begeistringa etter vedtaket om Tromsø-toget var meir lågmælt enn dei fleste ja-stemmene nok hadde sett føre seg – sjølv i nord. Og eg trur mange møringar og romsdalingar ynskjer sjukehuskamp dit peparen gror, sjølv om nokre av dei vann til slutt.

Fortryllinga som brest

«Tiden for de store vannkraftutbyggingene er over», sa ein statsminister ein gong. Eg trur tida no er inne til å gjere den setninga endå meir generell: Tida for dei store utbyggingane i Noreg er over.

Sjølvsagt finst det unntak. Fiberutbygging kan vere eitt av dei. Men om vi ser stort på det: Kva er det som har utløyst folkeaksjonar i Noreg dei siste åra?

Det er ikkje kravet om nye store helseinstitusjonar. Tvert om, det er kravet om å halde på dei små einingane: fødestovene, legevaktordninga og dei desentraliserte jordmødrene. Sjølv om ein kan late seg fortrylle av gigantiske ferjefrie vyar, er det rassikring av den sju kilometer lange vegstubben ein køyrer kvar dag, som får bannermålinga fram frå skapet.

Stort nok no

Koronaåret har tydeleggjort det, men biletet var alt måla: Det meste er stort nok no. Politikarar som jobbar for utbygging av Nord-Noreg-bana, likar å samanlikne ho med Bergensbana: Ho var òg veldig dyr og på mange måtar ikkje heilt logisk sånn reint logistisk, men dei gløymer å ta med at ho vart bygd i ei heilt anna tid. Ei tid då folk flest var meir enn klare for at ting skulle verte større og større.

Den tida varte ganske lenge. Folk syntest det var stas med høge bustadblokker, enorme høgfjellshotell og eksotisk og eksklusivt med store supermarknader der ein kunne plukke varer sjølv i hyllene medan ein trilla rundt på ei vogn.

Den tida er vi ikkje i lenger, trur eg. Ja, folk elskar framleis Hemsedal og Myrkdalen, men hotella no for tida vert meir eksklusive di mindre dei er, og få opplevingar er meir eksotiske enn å handle over disk.

Viktigare er det at vi no er stadig meir opptekne av dei små tinga: Post i postkassen. Ungdomsklubb på fredagar. Å kunne verte sjuk utan å vere redd for å miste inntekt. Stønad frå Innovasjon Noreg til å starte opp att drift i nedlagde fjøs – ikkje til full stilling, nødvendigvis, men på tilsvarande vilkår som dei som vil drive stort. Drift på fiskemottaket. Frisørlinja på den vidaregåande skulen i nabobygda.

Ikkje distriktsoppgjer?

Kanskje er det ein reaksjon på at stadig meir vert vedteke stadig lenger vekke. Postdirektiv, energibyrået Acer, Pisa-testar og internasjonale handelsavtalar som grip inn i kven som kan levere vaskeritenester til sjukeheimen, er mykje å halde oversikt over. Kanskje er den reaksjonen heilt naturleg.

Han er i alle fall for stor til å verte avgrensa til distrikta: Sjå berre korleis folk i Oslo står på for Ullevål sjukehus. Vatn i bassenga og helsesøstrer på skulane er minst like viktig i hovudstaden, i Bergen og Drammen som på Toten og Trøgstad.

Jobben for oss veljarar vert å skjøne at vi alle har dei same utfordringane, at å stå på for det vi har kring oss, framleis må gjerast i fellesskap. Det trur eg vi kan klare. Jobben for elles snorklippingsglade stortingsspirer vert å skjøne at dei er ute av takt med tida. Det kan verte ei større oppgåve.

Nye vegar

For valkampar er jo som skapte for store satsingar. Vi ser det i Nasjonal transportplan, som nyleg var full av fjordkryssingar, firefeltsvegar og nye tunellar. I MDGs storsatsing på «et nytt havvind-eventyr», Arbeidarpartiets vedtak om å doble verdiskapinga frå havbruk innan 2030, eller Senterpartiets «storstilt satsing på norsk bioenergi og avansert biodrivstoff».

Den som skal vinne valet i haust, bør finne vegen ut av denne satsingsstrategien. Det vil diverre ikkje berre seie å love å fylle basseng. Ein politikar som står på for det vesle, må òg kunne stå imot det store. Det kan innebere å måtte seie nei til både snorklipping og (skrekk og gru) arbeidsplassar, dersom ei ny stor utbygging kjem på kostnad av småskalaaktivitet som er der frå før. Ja, det kan til og med innebere å late ein og annan stor sjanse fare og staden å ta vare på det ein alt har.

Om den tanken er radikal, konservativ eller ein stad midt imellom, vil snart syne seg. Valkampen har så smått byrja.

Siri Helle er journalist og forfattar og fast skribent i Dag og Tid.