KOMMENTAR

Simen Sætre har skrive ein viktig artikkel i Prosa nr. 6 i år der han er svært streng med Morgenbladets bokmeldar Bernhard Ellefsen, som påstod at forfattar og journalist Hugo Lauritz Jenssen gjorde seg skuldig i kunnskapstjuveri då han skreiv boka En samisk verdenshistorie.

Ellefsen skulda ikkje Jenssen for plagiat. Sjølv om han meiner han ligg nær opptil. Det store problemet er derimot «bokens mange tyverier av kunnskap». Og Ellefsen nyttar nettopp omgrepet kunnskapstjuveri for å vise korleis forfattaren på ein «omfattende og skruppelløs» måte nyttar andre forfattarars «funn, fremstillingsform, ord, historiske fotografier og sitater fra samtiden».

Eg skal ikkje vurdere om Ellefsens karakteristikkar er treffande for boka til Jenssen. Men ifølgje Sæter har Jenssen på ingen måte underslått kvar han har henta stoffet sitt frå. Eg vil derimot spørje om det overhovudet er fruktbart å snakke om kunnskapstjuveri? Eller sagt på ein annan måte: Sidan tjuveri er eit lovbrot, må me då nytte juristspråk og reglar i åndsverklova for å vurdere om innhaldet i eit verk i for stor grad kviler på eit anna arbeid?

Sjølvsagt kan du ikkje skrive rett av ein annan forfattar og gje ut det som ditt eige. Då er det eit plagiat – om du ikkje siterer i hermeteikn. Det er nok alle samde i. Det er sjølvsagt òg god forskingsetikk å fortelje kva og kven du byggjer kunnskapen din på. Det skulle berre mangle. Noko som samstundes gjer at andre igjen kan nytte kunnskapen i sine verk, eller gå attende til den fyrste forfattaren.

Men kven eig kunnskapen om historia? Er det ikkje slik at når ein historikar eller forfattar har publisert funna sine, er kunnskapen tilgjengeleg, slik at alle kan nytte seg av han i sitt eige arbeid? Eg veit at det kan kjennast skuffande, kjipt og sårt om ein annan forfattar treffer ein større lesarkrins med mine arkivfunn og analysar, og den einaste æra eg sit att med, er ein note langt bak i boka. Samstundes vil eg hardnakka påstå at det korkje er uetisk eller ulovleg kjeldebruk.

Snarare vil eg argumentere for at historiske funn og kunnskap om fortida ikkje kan ha verkshøgde, for å nytte omgrepet juristane kan finne på å vise til når dei deltar i debatten. Difor handlar dei ingrediensane Ellefsen legg i det merkelege omgrepet kunnskapstjuveri, korkje om åndsverklova eller om andre lovbrot. Kunnskap er ikkje åndsverk. Når eg skriv om fortida, skaper eg ikkje eit litterært univers. Litterære univers er nemleg verna av åndsverklova. Det er ikkje sjølve historia.

Harald Dag Jølle

Harald Dag Jølle er historikar ved Norsk Polarinstitutt i Tromsø og fast skribent i Dag og Tid.