Eg er ingen stor tilhengar av fotballmetaforar, men innhaldet i stortingsmeldinga «Eit godt liv i heile Noreg – distriktspolitikk for framtida», som kommunal- og distriktsminister Sigbjørn Gjelsvik la fram tysdag denne veka, gjev meg rett og slett ikkje noko val.

Ministeren – og regjeringa – hevdar dei «aukar innsatsen» når dei går vekk frå det eksisterande målet om å halde oppe busetnaden i distriktsnoreg – til fordel for eit nytt mål om å auke han.

Auka folketal

«Målet er at folketalet skal auke i distriktskommunane», sa Gjelsvik under framlegginga, og reaksjonane kom fort: I Politisk kvarter på NRK onsdag morgon kalla MDG-leiar Arild Hermstad målet for «naivt», medan forskaren Jonas Stein meinte det var «heilt urealistisk». Eg vil likevel gå lenger. Eg meiner målet er både feil – og temmeleg merkeleg.

Grunngjevinga for det standpunktet finn eg i eit av dokumenta som ligg til grunn for distriktsmeldinga, nemleg rapporten frå Demografiutvalet frå 2021. Dette er kjelda som lærte meg at vekst ikkje treng vere eit mål for distriktsnoreg. Dei seier det så fint sjølve: «Når vekst vektlegges på denne måten i distrikts- og regionalpolitikken, blir vekst også en målestokk for vellykkethet og status. Samtidig ser vi at nedgang i folketallet generelt ikke har gitt dårlige levekår i distriktskommuner.»

Smådriftsfordelar

Misforstå meg rett no: Eg er ikkje mot distriktsvekst og vil på ingen måte stenge grensene ved eit gjeve innbyggartal, men eg meiner det demografiutvalet lærte oss, var at om vi byrjar med vekst og ikkje oppnår det, er det lett å kjenne seg mislukka, og at det kan stå direkte i vegen for det vi eigentleg prøver å oppnå: gode samfunn der folk lever eit lukkeleg liv.

Dette er jo målet til Gjelsvik òg: «Folk skal kunne leve eit godt liv uansett kor i Noreg dei bur», seier han, og burde vi ikkje då i staden hatt det som mål? Så kan vekst kome som ein konsekvens, om det er riktig i det konkrete høvet?

På nokre måtar gjer distriktsmeldinga likevel dette. Her er tiltak som bygger opp under smådriftsfordelar, men dei er gjerne lagde i ei litt uviss framtid: Som eit lovutval som skal gå gjennom innkjøpsregelverket for å gjere det enklare og styrke miljø- og klimaomsyn. Det kjem i 2024.

Det same gjer stortingsmeldinga om ein heilskapleg bustadpolitikk, og slik har regjeringa effektiv sparka føre seg dei verkelege utfordringane i bustadmangelen på bygda: Nokre fleire kroner og endra retningslinjer til Husbanken er greitt nok, men gjer ingenting med verken alle husa som står tomme, eller det faktum at nybygg i grisgrendte strøk får verdien halvert i det nøkkelen blir sett i døra. Regjeringa erkjenner dette, men skubbar altså tiltaka føre seg. Kvifor då bruke tid og krefter på ei stortingsmelding no?

Lite nytt

Nokre gonger står tiltaka i konflikt med målet om vekst – som den differensierte arbeidsgjevaravgifta. Den aukar om kommunen veks, og er slik sett eit insentiv til å halde seg liten. Andre gonger kan dei leve side om side – som ved å gjere Merkur-programmet (som gjennom subsidiar skal «sikre folk i distriktet tilgang til dagligvarer og gode tjenester knyttet til butikken») mindre avgrensa av eit talfesta kundegrunnlag, men late det femne om butikkar også i større distriktssenter.

Dette er likevel tiltak vi alt kjenner, og det pregar diverre stortingsmeldinga om distriktspolitikken: Her er lite nytt. Lite vi ikkje kjenner frå før, om det no er frå Senterpartiets partiprogram, frå tidlegare stortingsmeldingar, alt innført politikk – eller beint fram svada, som til dømes dette: «Regjeringa vil utvikle dei næringsretta verkemidla gjennom målretta ordningar for å utløyse nyskaping og styrkje konkurranseevna.»

Kor mange lesarar mista eg der, skal tru? Smekk på fingrane til alle som lagar slike setningar, i alle fall.

Kvalitet og kvantitet?

Men attende til poenget: Kor har det gått gale? Det er ingen som tvilar på at Senterpartiet bryr seg om Bygde-Noreg, tvert om er det jo dette som er partiet, eller at Arbeidarpartiet sårt treng kvar einaste rurale veljar dei kan få om dei skal ha ordførarar att etter valet i haust.

Vel, når det er få konkrete løyvingar i kroner og øre her, er det vel fordi det er få kroner å løyve, og det er slik sett ei ærleg sak. Å sette to strek under halvsanningar som «Næringsutøvarane i landbruket skal ha same høve til inntekt som andre grupper, og regjeringa har store ambisjonar og er godt i gang med å løfte inntektene i jordbruket», er grovare.

Kanskje mista dei det alt i startgropa: Ved å ikkje utfordre vekstparadigmet har ein samstundes tatt ifrå seg sjølv høvet til å tenke utanfor den boksen. Vi treng fleire folk på bygdene, men vi treng òg å verdsette dei vi alt har, og ikkje stadig springe etter fleire. Kanskje er det lettare å flytte til ei bygd som vil utvikle seg innanfor den storleiken ho har, enn ei som stadig prøver å strekke seg etter storesyster. Fotballar fungerer trass alt best når dei ikkje vert fortalde at dei burde vere badeballar.

Siri Helle er forfattar, journalist og fast skribent i Dag og Tid.