Jon Hustad

jon@dagogtid.no

Igjen har det brote ut strid om fødeavdelingar. Ei sitjande regjering som får slikt i fanget, veit at ho slit. Det er nok å seia Liv Signe Navarsete og «natt og dag». Er Sp i regjering, kjem Frp. Er Frp i regjering, kjem Sp. No er det Kristiansund som har skapt strid. I påvente av nytt fellessjukehus for Kristiansund og Molde er kvinnene på Nordmøre vortne pålagde å reisa til det gamle sjukehuset i Molde når dei skal føda.

Professor Ola Didrik Saugstad er Noregs internasjonalt mest siterte barnelækjar og ein av verdas leiande klinikarar på premature born.

– Er det bra med mange fødeavdelingar i Noreg?

– Nei, det er nok ikkje det. Sentralisering av fødslar har i det store og heile ført mykje godt med seg. Om vi tenkjer oss at fødslar skal gå føre seg fagleg optimalt, er få og store fødeavdelingar klart best. Men slik kan vi ikkje heilt tenkja i Noreg, for her er vi få menneske spreidde over store område. Då møter vi dilemmaet: Vi kan ikkje både få det fagleg optimalt og ha kort reiseveg for alle.

– Kva er den beste balansen?

– Han er det ikkje lett å finna. Fødestover vil eg ikkje ha, men vi er no der at vi bør vera varsame med å fjerna fødeavdelingar. Særleg ser vi dette i Nord-Noreg. Der må vi berre slå fast at vi må ha fleire fødeavdelingar enn det som er best frå eit fagleg synspunkt. Sjølv om vi sentraliserer til Tromsø, vert ikkje den fødeavdelinga så stor som ho burde vera. Sjølv landa eg på å støtta ei nyføddintensivavdeling i Bodø då det var snakk om å sentralisera henne til Tromsø, sidan Tromsø likevel ikkje vart stort nok. Og om ei stor avdeling i Tromsø ikkje er stor nok, kan vi tenkja oss korleis det er for dei som bur rundt Kirkenes og Hammerfest i Finnmark. Men det er ikkje til å koma forbi at lang reiseveg gjer at mødrene med ein viss grunn kjenner seg utrygge.

– Vi må då ha ei ordning?

– Eg meiner at det vi må prøva å få til, er ein sirkulasjon: personale frå til dømes Tromsø kan sendast på skift til Finnmark. Jordmødrer og lækjarar som har fått god trening gjennom å taka mot relativt mange, kan etter ein fast plan sendast til avdelingar som tek imot få fødslar. I tillegg kan ein senda jordmødrer med røynsle i ambulansane som skal henta kvinner der fødselen er i gang. At stadar med lang reiseveg får tilgang til jordmødrer med røynsle, burde vera eit minimum.

– Du seier til komande mødrer i distrikta at dei får anten ei dårleg fødeavdeling eller lang reiseveg?

– Ja, og det er problemet. Om vi ser ned på papiret og tel talet på fødslar, skal Noreg ha fem–seks fødeavdelingar. Ser vi på kartet, må vi ha langt fleire. Reknestykket går ikkje opp. Vil vi ha spreidd busetnad i Noreg, og det vil eg og mange med meg, må det vera slik. Så eg seier at vi skal vera varsame med å leggja ned endå fleire fødeavdelingar.

– Kan vi ikkje berre henta dei gravide når terminen nærmar seg?

– Ja, det vert gjort til ei viss grad. Men bur du i Alta og vert send til Tromsø, må du kanskje vera der i to–tre veker medan dei andre borna du har, er heime i Alta. Det er heller ikkje optimalt.

– Men dei fekk det til i Portugal?

– Portugal er eit særs godt døme. Dei sleit med høge barnedødstal og andre problem. Der la dei ned alle avdelingar med færre enn 1500 fødslar samstundes om dei bygde opp eit effektivt transportsystem. Det førte til at dei fekk færre dødsfall og problem enn Noreg. Så er det berre det at Portugal er mykje mindre enn Noreg.

– Volum gjev altså så gode resultat?

– Fagleg sett er eg tilhengjar av store volum. Det ligg i botnen av all fagleg tenking hjå meg. Når eg ser desse fakkeltoga rundt omkring i landet for å halda på sjukehusa, forstår eg kvifor. Samstundes tenkjer eg at desse små lokalsjukehusa neppe tener innbyggjarane medisinsk. Men gjer desse små sjukehusa folket der meir trygge, er det eit gode i seg sjølv. Vi må etter mitt syn taka vare på distrikta, dei fører mykje godt med seg. Men då vert vi ståande i eit fagleg dilemma.