Kommentar I Frankrike
Eit politisk gjørmehol
Utan kompromissvilje breier kaoset seg i økonomien.
Opprørspoliti brukar tåregass mot protestantar i Paris 18. september.
Foto: Tom Nicholson / Reuters / NTB
Fransk statsgjeld er på 3411 milliardar – 6 prosent meir enn
statsbudsjettet. Nye lån kjem til, rentene er dei høgste noko europeisk land er
utsette for; gjelda aukar med over 5000 euro kvart sekund. Det gjev ikkje klima
for investeringar og satsingar i næringslivet, arbeidsløysa er på 7,5 prosent.
I Nasjonalforsamlinga finst ikkje samarbeidsvilje for å
løyse krisa. Der satsar ein på å surfe vidare på internasjonal nåde, frå
Verdsbanken og EU især. Fransk parlamentarisme er nemleg ikkje slik som vår. Grunnen
ligg i valsystemet med to omgangar.
Sidan 1958 og grunnlova som gjeld for Den
femte republikken, kan kandidatar til parlamentsvalet trekkje seg mellom
omgangane til føremon for andre som har gjort det betre. Tidlegare førte ordninga til at småparti og einskildgjengarar vart avskala. Dei store partia har såleis
jamt over veksla mellom å få klåre fleirtal, med eller mot presidenten. I
sistnemnde høve har usemjene jamnast vore løyste mellom regjering og president,
ofte ved å ta opp større lån.
Representantane røysta etter ordre frå gruppeleiarane; utan
trong for kompromiss. Derav den økonomiske politikken sidan oljekrisa i
1970-åra, særleg frå François Mitterand og 1981. Dyre ordningar frå etterkrigstida
fekk fylgje av nye; næringslivspolitikken har vore halvhjarta; sentralisering,
konsentrasjon og utflytting er fylgjer ein har dekt over med lån.
Skulle ordne opp
Macron lova å ordne opp under valkampen i 2016, men gjorde så det
motsette. Ingen har auka statsgjelda meir. Den samanraska rørsla hans sprakk
fort opp, «macronismen» har ingen samlande ideologi eller tema. Det han
oppnådde, var likevel å sprengje blokkene i fransk politikk ved parlamentsvalet
i 2022: Dei gamle mektige partia vart små, dels splitta, og nye grupper samarbeider
ikkje med gamle parti. Nyvalet i 2024 kom offisielt for å få betre vilkår for
fleirtal.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
