Likestilling

Brit Aksnes

britaksnes@gmail.com

Forfattar og mannsaktivist Warren Farrell er van med å verta intervjua, van med å halda føredrag og van med å verta godt motteken. Det vil seia: Kven som har teke godt imot han, har endra seg.

I Oslo er det stor sjanse for at han vert teken imot med opne armar. Organisjonen MannsForum, som på nettsidene sine kallar seg «en stemme for gutter, fedre og menn», arrangerer Mannsdagen 19. november, og Farrell er hanka inn for å vera ein av hovudtalarane. For somme går gjerne termen Men’s rights movement (MRM) i dystre retningar med støtteerklæringar frå ymse tvilsame karakterar og sinte Trump-supporterar. Sjølv knyter eg ikkje talspersonane fyrst og fremst til milde, fornuftige menn. Korleis passar maskulinisten og ein av grunnleggjarane av desse gruppene, Warren Farrell, inn i dette biletet?

Doktoren

Warren Farrell har doktorgrad i statsvitskap frå New York University, har undervist ved fleire universitet i USA og var ein uttalt feminist som vart hyra inn til å halda føredrag over heile landet. Demokrat er han også, og han støtta offentleg Hilary Clinton ved førre val. Han bur i California, saman med ei kone som omtalar han som den mest diplomatiske mannen ho har treft i sitt liv.

– Eg treng kvar einaste diplomatiske trevl eg har i meg når eg reiser rundt og snakkar med folk, ler Farrell, med akkurat så mild latter som du kan førestilla deg.

Ei lang stund var det ubehageleg stille i almanakken hans. Det var etter å ha vore styremedlem og gallionsfigur for National Organisation for Women (NOW) i New York frå 1971–74. Då byrja han å lufta problemstillingar kring mannsposisjonen i den tiltakande kvinnefrigjeringa. Ei av dei var delt omsorgsrett for barn, der medfeministane hans meinte det måtte vera opp til kvinna å avgjera kven som skulle ha foreldreansvaret ved skilsmisse.

– Eg hadde ikkje sett for meg at resultatet av feminismen skulle vera ei slik giftig haldning til menn som omsorgspersonar. Det verka totalt kontraproduktivt, både for menn og kvinner. Det var kome forsking på denne tida som talte for at det beste for barnet var kontakt med begge foreldra etter skilsmisse. Men mantraet på denne tida var «min kropp, mitt val», noko som vart utvida til at kvinna burde få bestemme om far skulle få vera involvert i oppdraginga.

Tap-tap

Det verkar å vera eit par klare skilnader mellom feministar i USA og feministar i Noreg. Mykje av den norske feminismen har gått på at kjønna skal ha lik fordeling i heimen: å både bidra økonomisk, ta lik del i husarbeidet og auke involvering av far, både i samlivet og ved eit eventuelt samlivsbrot.

USA har som eit av ytst få land i verda ingen betalt foreldrepermisjon, då kjem mannen endå skeivare ut frå starten. I USA meinar Farrell at feminismen er meir teoretisk, at det går på mantra som heile tida viser til at kvinnene vert undertrykte og at det er ein kamp for kvinnene, men også at desse mantraa vert framførte av ein slags feministelite med ein politisk agenda.

– Dei fleste «vanlege» feministar er berre vanlege kvinner som vil det beste for døtrene sine, likeløn og like rettar, noko eg sjølvsagt er 100 prosent einig i. Eg snakkar om den feministiske amerikanske leiarskapen, og dei involverte her nektar plent å gå i dialog med meg og andre likesinna. Det gagnar ikkje dei at eg får ei plattform, så viss dei seier ja til å gå i debatt med meg, vil det seia at synet deira vert motsagt og fleire får auga opp for eit anna syn. Feministleiarane er så opptekne av bodskapen sin at det er ikkje rom for rettar til menn og gutar. Eg meinar menns rettar ikkje går på kostnad av likestilling, heller motsett. Det einaste resultatet av dette rigide fokuset på berre det eine kjønnet, er ein tap-tap-situasjon for alle.

Mannehatarane

Warren er ein særs veltalande mann, han er aldri påståeleg og viser stadig til forsking og statistikk. Men som han sjølv peikar på: Det er lett å bruka forsking til det som passar eiga verdsoppfatning, det gjeld berre å tolka tala slik du er best tent med. Han meinar akademia og media er nærast styrte av feministar: Det finst ikkje det TV-programmet som ikkje har ei politisk korrekt vinkling med feministisk tilsnitt. Og produsenten av programmet har gått på universitet med kvinnestudiar. Mannsstudiar finst ikkje. Farrell skjønar godt at det oppstår ei kløft.

– Nokre av dei amerikanske feministane vil nok kalla seg mannehatarar, fordi det faktisk er menn som utfører flest kriminelle handlingar, anten det gjeld valdtekt, seriemord eller massekyting. Men kvifor er det slik? Ein del av problemet er sjølvsagt den altfor liberale våpenlovgivinga, det er utvilsamt. Men ut over det, og dette er den viktigaste grunnen, etter mitt syn, går det att at gjerningsmannen – ja, han er som oftast mann – har vakse opp utan ein nær og trygg farsfigur.

Her er me ved kjernen av hovudbodskapen til Warren Farrell: Menn som er såra, sårar oss. Og utan begge foreldra i livet sitt vert barnet såra. Boka hans, The Boy Crisis, tek for seg kor viktig farsrolla faktisk er, både for gutar og jenter. Boka er skriven saman med John Gray, psykologen som nok er mest kjend for kassasuksessboka Menn er fra Mars, kvinner er fra Venus.

Helseintelligens

Då eg las The Boy Crisis, visste eg ingenting om Warren Farrell. For min del tenkte eg gjennom heile boka at her har me ein feminist som verkeleg brenn for likestilling og farsrolla. Korleis kan bodskapen hans resonnera så klart i meg som skandinavisk feminist og tydelegvis provosera og framandgjera amerikanske feministar?

– I byrjinga heitte det «I’m woman, I’m strong», no verkar det meir som «I’m woman, I’ve been wronged». Det heile er vridd over til offermakt, der ein melder heller enn å konfrontera den som går over streken. Historisk sett har det vore slik at mannen har oppvarta kvinna, gjerne i ein slags runddans der ho seier nei og han seier «kom igjen», og det skal seiast at det kanskje ikkje alltid har fungert. Men om ikkje den eine parten har fått med seg at det ikkje var slik det skulle gjerast lenger, så manglar det noko på korleis kjønna er skulerte. Metoo kunne ha vore starten på ein ny slik dialog. I staden vart det ein monolog der berre kvinna fekk fortelja sin versjon. Det har skorta på kommunikasjonen her når berre eine halvdelen får stå fram med forteljinga si. Det er bra at kvinnene vert oppmuntra til å ta til orde, men det må vera råd å ta til motmæle også.

Farrell skriv mykje om kommunikasjon, kva menn og gutar føler dei framleis bør uttrykka når det kjem til kjensler.

– Det heile kokar ned til det eg kallar helteaktig intelligens over helseaktig intelligens, der sistnemnde også inneber emosjonell intelligens. Her lærer mennene at dersom dei undertrykker kjensler som redsel, sorg og bekymringar, kan dei ta på seg oppdrag som vil gje dei respekt blant både menn og kvinner. Om dei i tillegg erfarer at kvinner ser på dei som snakkar ut om problema sine, som sutrekoppar og heller vel den klassiske alfahannen, vil dei heller streva etter å oppnå heltestatus enn å vera ærlege om korleis dei eigentleg føler seg. Dette gjer også at menn ofte tek på seg hasardiøse jobbar, melder seg til teneste i krig, oppsøkjer kriminelle handlingar for å tøffa seg eller strekkjer grensene når det gjeld rus. Når dei gjerne i tillegg kjem frå ein heim der foreldra har gått frå kvarandre og mor har fått hovudansvaret, og far er redusert til barnebidrag og ei og anna samværsstund, så ballar det på seg. Forskinga er ganske eintydig her.

Familien

Også nyare skandinavisk forsking viser ein del av det same som Farrell hevdar. Barn med delt bustad, og dermed jamn kontakt med både mor og far, har det betre enn dei som bur berre hjå den eine, kjem det fram i ein svensk studie frå 2017, ifølgje forskarar ved Karolinska Institutet og Universitetet i Stockholm. Konservative krefter talar i stor grad for tradisjonelle familieformer. Samstundes er skilsmisseraten på rundt 50 prosent, færre og færre giftar seg og over 50 prosent av alle amerikanske barn er fødde av ugifte kvinner under 30 år. Når ein også ser at rettane til homofile er på frammarsj, byrjar kjernefamilien å rakna. Underleg nok er det dei konservative som lyttar mest til Warren Farrell, trass i at han ikkje snakkar om å behalda dei gamle familieverdiane, tvert om er det nokså utradisjonelt å stå for at far kan vera hovudomsorgsperson.

Etter å ha prøvd ei årrekke å få ulike regjeringar med på å starta Boys At Risk-programmet som ser på problema menn og gutar står overfor, er det også under Trump han endeleg har fått gjennomslag, kunne Farrell fortelja.

– For kvar av desse kvinnene står ein mann og kjenner seg unyttig. Det er såra gutar som ikkje får vera fedrar, og som igjen får søner dei ikkje får vera saman med, som atter vert såra av det, og som i neste omgang sårar oss. Alle tapar på denne fordelinga. Der det før var snakk om ein kjønnskamp, verkar det no som ein rein krig der berre den eine sida har møtt opp. Medan den radikale feministrørsla brukar hardt skyts, har mennene stukke hovudet i sanden og håpar på å unngå kulene.