«Eg elskar livet vanvitig»
Skaparen av filmen Shoah, franskmannen Claude Lanzmann, er død, 92 år gamal. Han gav dokumentarsjangeren ein ny dimensjon og synte oss korleis det systematisk vonde kunne bli rutinisert.
Frå filmen om holocaust som Claude Lanzmann lanserte i 1985.Frå filmen om holocaust som Claude Lanzmann lanserte i 1985.
Foto frå filmenFoto frå filmen
I Claude Lanzmanns filmepos om holocaust, Shoah (1985), er det ei scene der ein polsk bonde vert spurd om korleis det er å pløya åkeren som ligg tett inntil gassomnane. Han ser toga koma og verte tømde, han høyrer skrika, han merkar oska som fell frå omnane. Han veit kva som går føre seg.
Bonden syner fram fingeren og seier:
– Får du eit kutt i tommelen, merkar du det. Du merkar ikkje korleis dei som vert myrda på den andre sida av gjerdet, har det.
Kan hende gjev denne scena essensen i Lanzmanns film, som varer i ni og ein halv time, utan effektar, utan musikk, utan kunstige kulissar. Uhyggeleg dvelande, med eit prustande damplokomotiv frå epoken, innleigd av Lanzmann, som gjennomgangsmotiv. Og med tette polske skogar som duvande kulissar kring intervju med offer. Dei skjer ofte på kanten av det menneskeleg tillatne.
Eit slikt døme på kanten er eit intervju med ein medlem av ein «Sonderkommando» (spesialkommando) som ufatteleg nok overlevde, og som i Israel kjempar gråtande mot spørsmåla frå Lanzmann medan han klipper ein kunde.
Han vart avretta 18. januar 1945, to dagar før Den raude armé frigjorde området. Men kula trefte ikkje, og han fekk kravla seg ut av likhaugen. Han seier til Lanzmann at han alt var død i leiren, utan kjensler medan han klipte håret til kvinnene for å gje inntrykk av at dei berre skulle dusjast.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
