KOMMENTAR

Kina er det perfekte diktaturet. Omfanget av overvaking av einskildpersonar er utan sidestykke. Einsretting av media, kontroll med internett og sensur av personleg kommunikasjon gjev samla eit system av statleg kontroll av eit omfang verda ikkje har sett før. Orwells Storebror i 1984 er ein puslete nisse i samanlikning. Tovegsspeglar og spionar overalt, som Orwell skreiv om, er som små borns leik.

Stadige rapportar om «oppfostrings- og opplæringsleirar» for den uighurske minoriteten i den nordvestlege provinsen av det muslimske Kina avdekkjer brot på folkeretten. Folkeretten set forbod mot å bortføra born frå heimen og gje dei ein annan identitet og eit anna språk, og det er det som skjer no. Det er eit kulturelt folkemord Kina lenge har drive i Tibet.

Nathan Law

Her på Yale har det kome opp ei sak som illustrerer Kinas verdsfemnande sensurpolitikk. Hongkong-studenten Nathan Law skal no ta til med studiar i kinesisk historie ved Graduate School her. I 2014 var han ein av leiarane for «paraplyrørsla» i Hongkong, og i 2016 vart han den yngste medlemen av Hongkongs lovgjevande forsamling, men vart fjerna av kinesiske sentralmakter etter berre ni månader.

No er kampanjen mot han alt i gang. Kinesiske studentar i USA får nyhende frå eit organ som heiter College Daily, som The New Yorker kallar eit «post-sanning»-organ. Der er det no artiklar som skuldar Nathan for å springa vekk frå heimlandet og lata venene i rørsla i stikken.

Nathan vart sett i fengsel i fleire månader og veit kva opposisjon kostar. Han får no dødstrugsmål på internett. Organisasjonen for kinesiske studentar ved Yale har bede medlemene sine «stilna» Nathan.

Dømet Nathan Law går inn i eit større mønster. Kinesiske pengar vil vestlege universitet gjerne ha, men dei kjem med vilkår. Tidlegare i år rapportere New York Times at ein Yale-professor hadde vore med på å samla inn genetisk materiale frå uighurar, og at dette sidan var beslaglagt av kinesiske styresmakter.

Eit nytt mønster?

Då rektor ved Yale University, Peter Salovey, var på vitjing i Beijing like etter, rekna mange med at han skulle ta dette opp med kinesarane. Men det gjorde han ikkje.

Heile tida gjeld det å balansera omsynet til akademisk fridom mot sensurlina frå diktaturet. Dette har Yale gjort i lang tid: Den fyrste studenten som kom hit, var Yung Wing, minner Yale Times om. Han kom i 1854. Med den nye maktstillinga til Kina vert denne balansegangen endå meir krevjande.

Undertrykking av ytringsfridom skjer ikkje berre i USA. Ved University of Queensland i Australia har kinesiske studentar banka opp studentar frå Hongkong. Det kinesiske konsulatet i Brisbane lovprisa åtaket som «ei patriotisk handling».

Kina er no blitt det fremste dømet på kor feil samfunnsforskarar kan ta: Lenge var det konvensjonell visdom at med høgare levestandard ville det følgje liberalisering av politikk og kultur.

Det er det motsette som har skjedd. Under Xi Jinping er den totalitære skruen dregen hardt til. Han er mannen som no sit som einerådande leiar i Beijing og sender ut fangarmane sine.

Bernt Hagtvet

Bernt Hagtvet er professor i statsvitskap ved Universitetet i Oslo og Bjørknes Høyskole og fast skribent i Dag og Tid.