Ottar Fyllingsnes

ottar@dagogtid.no

Den norske bistanden til landbruket i fattige land har gått ned dei seinare åra, og det reagerer Aksel Nærstad på. Nærstad er tidlegare leiar for Raud Valallianse og arbeidde i Utviklingsfondet frå 1996 til 2017. Han meiner at støtte til landbruket i fattige land er eit viktig våpen mot ekstrem fattigdom.

I eit innlegg i Nationen hevdar han at dei fleste av dei 800 millionar menneska som lid av svolt og ekstrem fattigdom, er småskalabønder og familiane deira.

Nærstad viser til at både FNs organisasjon for ernæring og landbruk (FAO) og Verdsbanken har slege fast at vekst i landbruket i utviklingsland er langt meir effektivt for å redusera fattigdom enn vekst i andre sektorar.

Nærstad minner om at støtte til landbruket i utviklingsland utgjorde opp mot 30 prosent av den totale norske bistanden på 1970-talet. I fjor gjekk berre 1,4 prosent til landbruket.

– Kva kan liggja bak ei slik nedskjering?

– Eg meiner at det først og fremst er ei nedvurdering av småbøndene og landbruket. Det verkar som det ligg meir prestisje i å satsa på bygging av sjukehus og liknande prosjekt. Det kan nok vera vanskelegare å måla resultat av støtta til småbønder enn å visa til støtte til utbygging av sjukehussenger.

– Er det vanskeleg å få støtta fram til småbøndene?

– Det er ei utfordring. Det er nok lettare å støtta bygging av eit sjukehus eller ein statsinstitusjon. Det krev mykje meir å støtta nokre titusen småbønder enn å støtta eit sjukehus. Mange stader er det eit problem at småbøndene ikkje er organiserte, men samstundes har dei verdas største bondeorganisasjon, La Via Campesina, som Bonde- og Småbrukarlaget er medlem av. Det er ikkje noko godt argument å seia at det er vanskeleg å nå ut, for det er absolutt mogleg. Sjølv arbeidde eg 20 år i Utviklingsselskapet og formidla mykje støtte til landbruksprosjekt. Det same har Det Kongelige Selskap for Norges Vel gjort. Det finst mange organisasjonar både i Noreg og i utlandet som kan visa til gode resultat.

– Kva hjelp er det som når fram til småbøndene?

– Ein kan støtta rettleiing og utveksling av erfaringar, som til dømes å ta i bruk rotasjon av jorda for å auka avlingane. Ein kan hjelpa til med å oppretta kooperativ, slik at ikkje kvar enkelt må stå på marknadsplassen og selja varene sine. Kanskje må dei til storbyane for å finna ein marknad, og då treng dei organisering av transporten.

– Har du døme på at slik støtte har verka?

– Det finst veldig mange gode resultat frå ulike landbruksprosjekt. Det er uforståeleg at landbruket ikkje vert prioritert høgare. Ein skulle tru at også norske styresmakter er opptekne av effektivitet i bistanden. Då bør ikkje det som er mest effektivt, prioriterast bort.

– Du er kritisk til Norfund, som er eit statleg selskap som skal sørgja for økonomisk vekst, sysselsetjing, kompetanseheving og teknologioverføring i u-land?

– Ja, mykje av Norfunds investeringar i landbruk går dessverre til landbruksføretak i stor skala. Eg vart invitert til å halda eit foredrag om landbrukssatsinga deira for nokre år sidan. Då sa eg at det var veldig bra dei satsa på landbruk, men at dei dessverre gjorde alt feil, og eg bad dei slutta med det. Dei investerte i storskala industrilandbruk som var miljøfiendtleg, med tunge maskiner og einsidig dyrking som reduserte fruktbarheita i jorda. Det finst også døme på at dei store selskapa har pressa småbrukarane bort frå den jorda dei hadde drive i generasjonar. Eg har sett på denne typen landbruk som Nordfund har støtta i utviklingsland, og det er verken berekraftig eller bra for å redusera fattigdommen. Det er uforståeleg at Norfund ikkje har prioritert småbøndene høgare.

– Du meiner, som det statleg oppnemnde Bie-utvalet, at det er rett å auka den delen av norsk bistand som går til småskala berekraftig landbruk til 15 prosent?

– Ja, det er den mest effektive bistanden, og det er uforståeleg at den delen ikkje vert prioritert høgare.