JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Samfunn

– Det vert for dårleg

– Når norske filmskaparar seier dei fortel sanninga, har dei samstundes sagt frå seg den kunstariske fridomen dei meiner dei har rett til å nytta, meiner Ivo de Figueiredo.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Sofia Herlin som kronprinsesse Märtha og Tobias Santelmann som kronprins Olav i Atlantic Crossing.

Sofia Herlin som kronprinsesse Märtha og Tobias Santelmann som kronprins Olav i Atlantic Crossing.

Foto: Morten Wien Solberg / Cinenord / NRK

Sofia Herlin som kronprinsesse Märtha og Tobias Santelmann som kronprins Olav i Atlantic Crossing.

Sofia Herlin som kronprinsesse Märtha og Tobias Santelmann som kronprins Olav i Atlantic Crossing.

Foto: Morten Wien Solberg / Cinenord / NRK

5296
20201120

Samtalen

Ivo de Figueiredo

historikar, biograf og kritikar

Aktuelt

Historisk NRK-serie får kritikk

5296
20201120

Samtalen

Ivo de Figueiredo

historikar, biograf og kritikar

Aktuelt

Historisk NRK-serie får kritikk

jon@dagogtid.no

For nokre år sidan kom det ein norsk spelefilm om birkebeinarane. Ein av skodespelarane vart send på Skavlan for å promotera filmen. Han kunne fortelja, utan å verta arrestert, at filmen handla om at den protestantiske arveprinsen måtte bergast frå katolikkane. Men vi nordmenn er ikkje åleine om å gjera vald på historia gjennom film og seriar. No for tida ser mange på den siste sesongen av The Crown. Der er det faktisk meir som er feil enn som rett, skal vi tru britiske historikarar, og det skal vi. Her heime går ordskiftet om serien om kronprinsesse Märtha og Roosevelt, The Atlantic Crossing. Serien vert seld inn som historisk sanning, men det er serien ikkje, for å seia det mildt, skal vi tru ein del faghistorikarar.  

Ivo de Figueiredo er ein norsk historikar som har skrive ei rekkje biografiar.

– Kan ikkje dramatisering av historia vera særs god pedagogikk, og ungdomen treng då å læra meir historie?

– Det kan sjølvsagt filmar og seriar vera, dei kan attpåtil vera stor kunst. Filmhistoria er full av slike døme. Gudfaren syner korleis USA vart til, sett frå ståstaden til ein italiensk mafiafamilie. Vi har Babylon Berlin, som på strålande vis fortel om modernitetskrisa i Weimarrepublikken, og vi har Orlando, ein fantastiske kjønnsodyssé gjennom historia. Felles for dei alle er at filmskaparane lagar eit solid fiksjonsplott innanfor historiske råmer, der verkelege personar vert delvis maskerte, og filmskaparane navigerer sjåarane gjennom både den verkelege historia og fiksjonen. Alt utan å fornærma intelligensen til sjåarane.

– Å nytta historia til drama er ikkje noko nytt. Det held å seia Shakespeare. Må vi ikkje berre leva med at historia vert dramatisert litt feil?

– Dess lenger attende vi går, dess friare står ein, sjølvsagt. Men det moderne handlar om skiljet mellom tru og kunnskap. Det som kom så klart fram med Darwin. Ja, vi treng historier, forteljingar og mytar. Men vi må òg rette oss etter røyndomen. Og jau, vi kan kombinera historie og drama, eg seier ikkje noko anna.

– Så kva er det som er feil med norske filmskaparar for tida?

– Feilen er fyrst og fremst at det vert for dårleg. Kontrakten i desse seriane om norsk historie er alltid at ein vil selja sanninga om historia, men dei vel å gjera det i format som ikkje har rom for sanninga. Dei seier at dei har kunstnarisk fridom, men dei nyttar ikkje fridomen til anna enn å oppfylla banale sjangerkrav om effektiv forteljing og tydelege heltar og skurkar. Når dei seier dei fortel sanninga, har dei samstundes sagt frå seg den kunstariske fridomen dei meiner dei har rett til å nytta. Dimed hamnar dei kvar gong i Dagsnytt 18 og må forsvara seg som dårlege historikarar.

– Men igjen, dette er ikkje noko nytt?

– Nei, men problemet med Atlantic Crossing er at NRK no har teke det endå eit steg vidare. NRK seier at ei historiefortolking er like god som ein annan. Det er total relativisme. Dei har til og med fylgt opp kvar episode med ein faktasjekk. Men det er vel slik NRK er vorte. Det vert stadig vanskelegare å skilja mellom nyhende og «content marketing», og stadig oftare opplever vi at innhaldsfattige dokumentarar utan noko nytt vert selt som «breaking news».

– Men kva skal vi gjera? Netflix er heilt opne om at dei lagar filmar og seriar om historia, men på basis av algoritmar som fortel korleis sjåarane vil at forteljingar skal verta bygde opp?

– Ja, kva gjer vi? Det er ingen som skal taka frå nokon fridomar. Men vi må ha eit offentleg rom der vi er vakne, der vi held opp skiljet mellom godt og dårleg, sant og usant. Eg har nett sett ein tysk serie om slaget ved Teutoburgerskogen i år 9. Filmskaparane atterobrar soga nazistane okkuperte. Det går an. Di lenger ein går attende i tid, di lettare er det å få til den kunstariske leiken. Gode filmskaparar ser ikkje på kunnskap som eit trugsmål, men som eit utgangspunkt. Men ein lyt kunna historia før ein frigjer seg frå henne.

– Er det ikkje like godt å gje opp? Det er klikk og sjåartal som gjeld. Når Skavlan inviterer ein frå birkebeinarfilmen, så vil han ha eit kjent fjes.

– Spør du meg, bør ikkje skodespelarane sendast i stolen til Skavlan, men manusforfattaren. Samstundes veit eg at slik er verda. Men seier nokon noko tull på fjernsyn, bør vi seia frå.

– Det er då glidande overgangar òg. Hamsun-filmen til Jan Troell la all skulda for Hamsuns nazisme på Maria, men det var verkelege ein god film.

– Eg seier ikkje at vi skal sitja her og sensurera, at det ikkje skal vere tendensar, at filmskaparar ikkje skal ha visjonar som utfordrar oss. Problemet i norsk film er slik sett ikkje at dei lyg, men at dei ikkje lyg godt nok. I staden sel filmskaparane ei naiv haldning om at vi sjåarar vert presenterte for ei gyldig sanning, at éin versjon er like gode som ein annan. Men slik er det ikkje. Vil ein laga historiske filmar, kjem ein til å verta konfrontert med sanninga. Det må filmskaparane læra seg å handtera.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

jon@dagogtid.no

For nokre år sidan kom det ein norsk spelefilm om birkebeinarane. Ein av skodespelarane vart send på Skavlan for å promotera filmen. Han kunne fortelja, utan å verta arrestert, at filmen handla om at den protestantiske arveprinsen måtte bergast frå katolikkane. Men vi nordmenn er ikkje åleine om å gjera vald på historia gjennom film og seriar. No for tida ser mange på den siste sesongen av The Crown. Der er det faktisk meir som er feil enn som rett, skal vi tru britiske historikarar, og det skal vi. Her heime går ordskiftet om serien om kronprinsesse Märtha og Roosevelt, The Atlantic Crossing. Serien vert seld inn som historisk sanning, men det er serien ikkje, for å seia det mildt, skal vi tru ein del faghistorikarar.  

Ivo de Figueiredo er ein norsk historikar som har skrive ei rekkje biografiar.

– Kan ikkje dramatisering av historia vera særs god pedagogikk, og ungdomen treng då å læra meir historie?

– Det kan sjølvsagt filmar og seriar vera, dei kan attpåtil vera stor kunst. Filmhistoria er full av slike døme. Gudfaren syner korleis USA vart til, sett frå ståstaden til ein italiensk mafiafamilie. Vi har Babylon Berlin, som på strålande vis fortel om modernitetskrisa i Weimarrepublikken, og vi har Orlando, ein fantastiske kjønnsodyssé gjennom historia. Felles for dei alle er at filmskaparane lagar eit solid fiksjonsplott innanfor historiske råmer, der verkelege personar vert delvis maskerte, og filmskaparane navigerer sjåarane gjennom både den verkelege historia og fiksjonen. Alt utan å fornærma intelligensen til sjåarane.

– Å nytta historia til drama er ikkje noko nytt. Det held å seia Shakespeare. Må vi ikkje berre leva med at historia vert dramatisert litt feil?

– Dess lenger attende vi går, dess friare står ein, sjølvsagt. Men det moderne handlar om skiljet mellom tru og kunnskap. Det som kom så klart fram med Darwin. Ja, vi treng historier, forteljingar og mytar. Men vi må òg rette oss etter røyndomen. Og jau, vi kan kombinera historie og drama, eg seier ikkje noko anna.

– Så kva er det som er feil med norske filmskaparar for tida?

– Feilen er fyrst og fremst at det vert for dårleg. Kontrakten i desse seriane om norsk historie er alltid at ein vil selja sanninga om historia, men dei vel å gjera det i format som ikkje har rom for sanninga. Dei seier at dei har kunstnarisk fridom, men dei nyttar ikkje fridomen til anna enn å oppfylla banale sjangerkrav om effektiv forteljing og tydelege heltar og skurkar. Når dei seier dei fortel sanninga, har dei samstundes sagt frå seg den kunstariske fridomen dei meiner dei har rett til å nytta. Dimed hamnar dei kvar gong i Dagsnytt 18 og må forsvara seg som dårlege historikarar.

– Men igjen, dette er ikkje noko nytt?

– Nei, men problemet med Atlantic Crossing er at NRK no har teke det endå eit steg vidare. NRK seier at ei historiefortolking er like god som ein annan. Det er total relativisme. Dei har til og med fylgt opp kvar episode med ein faktasjekk. Men det er vel slik NRK er vorte. Det vert stadig vanskelegare å skilja mellom nyhende og «content marketing», og stadig oftare opplever vi at innhaldsfattige dokumentarar utan noko nytt vert selt som «breaking news».

– Men kva skal vi gjera? Netflix er heilt opne om at dei lagar filmar og seriar om historia, men på basis av algoritmar som fortel korleis sjåarane vil at forteljingar skal verta bygde opp?

– Ja, kva gjer vi? Det er ingen som skal taka frå nokon fridomar. Men vi må ha eit offentleg rom der vi er vakne, der vi held opp skiljet mellom godt og dårleg, sant og usant. Eg har nett sett ein tysk serie om slaget ved Teutoburgerskogen i år 9. Filmskaparane atterobrar soga nazistane okkuperte. Det går an. Di lenger ein går attende i tid, di lettare er det å få til den kunstariske leiken. Gode filmskaparar ser ikkje på kunnskap som eit trugsmål, men som eit utgangspunkt. Men ein lyt kunna historia før ein frigjer seg frå henne.

– Er det ikkje like godt å gje opp? Det er klikk og sjåartal som gjeld. Når Skavlan inviterer ein frå birkebeinarfilmen, så vil han ha eit kjent fjes.

– Spør du meg, bør ikkje skodespelarane sendast i stolen til Skavlan, men manusforfattaren. Samstundes veit eg at slik er verda. Men seier nokon noko tull på fjernsyn, bør vi seia frå.

– Det er då glidande overgangar òg. Hamsun-filmen til Jan Troell la all skulda for Hamsuns nazisme på Maria, men det var verkelege ein god film.

– Eg seier ikkje at vi skal sitja her og sensurera, at det ikkje skal vere tendensar, at filmskaparar ikkje skal ha visjonar som utfordrar oss. Problemet i norsk film er slik sett ikkje at dei lyg, men at dei ikkje lyg godt nok. I staden sel filmskaparane ei naiv haldning om at vi sjåarar vert presenterte for ei gyldig sanning, at éin versjon er like gode som ein annan. Men slik er det ikkje. Vil ein laga historiske filmar, kjem ein til å verta konfrontert med sanninga. Det må filmskaparane læra seg å handtera.

– Problemet i norsk film er slik sett ikkje at dei lyg, men at dei ikkje lyg godt nok.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Sørkoreanske Han Kang.

Sørkoreanske Han Kang.

Foto: Gorm Kallestad / NTB

Kultur

Den sørkoreanske forfattaren Han Kang er vinnar av Nobelprisen i litteratur. Les intervjuet Dag og Tid gjorde med ho i 2017.

Ronny Spaans
Sørkoreanske Han Kang.

Sørkoreanske Han Kang.

Foto: Gorm Kallestad / NTB

Kultur

Den sørkoreanske forfattaren Han Kang er vinnar av Nobelprisen i litteratur. Les intervjuet Dag og Tid gjorde med ho i 2017.

Ronny Spaans
Skodespelar Svein Tindberg flettar saman eigne barndomserfaringar med 4000 år gamle forteljingar frå Bibelen.

Skodespelar Svein Tindberg flettar saman eigne barndomserfaringar med 4000 år gamle forteljingar frå Bibelen.

Foto: Marcel Leliënhof

TeaterMeldingar
KristinAalen

Høgaktuelle forteljingar frå Midtausten

Trur vi Bibelen er ei utdatert bok, tek vi feil. Svein Tindberg syner korleis gamle jødisk-kristne soger talar til vår eksistens no når bombene fell mellom folkeslag.

Foto: Dag Aanderaa

Ordskifte
DagAanderaa

Pyntesjuke og luksuslov

Christian Kvart ville styre pynten, krydderet og konfekten.

Miridae, ei bladtege med oval form.

Miridae, ei bladtege med oval form.

Foto: via Wikimedia Commons

BokMeldingar
Per Roger Sandvik

Levande innsikt om døyande insekt

Ein optimistisk tone råder i ei tettpakka faktabok om dystre utsikter for insekta.

Kvinner i Det republikanske partiet i USA koser seg kring kortbordet.

Kvinner i Det republikanske partiet i USA koser seg kring kortbordet.

Foto: Nina Leen

Frå bridgeverdaKunnskap

Nevrosexisme

«Er det ikkje noko grunnleggjande problematisk ved å ha ein eigen dame­klasse i ein sport som ikkje dreier seg om fysiske eigenskapar, men om logisk tenking?»

Erlend Skjetne
Kvinner i Det republikanske partiet i USA koser seg kring kortbordet.

Kvinner i Det republikanske partiet i USA koser seg kring kortbordet.

Foto: Nina Leen

Frå bridgeverdaKunnskap

Nevrosexisme

«Er det ikkje noko grunnleggjande problematisk ved å ha ein eigen dame­klasse i ein sport som ikkje dreier seg om fysiske eigenskapar, men om logisk tenking?»

Erlend Skjetne

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis