Reportasje
Parksjakk
Frå eg sette beina mine i Ukraina, vart eg dregen mot parkane, fyrst i Lviv og så i Kyiv. Berre her kunne eg som utlending samrøda med krigstrøytte ukrainarar som likemann.
Atle Grønn i aksjon i Hundremeterparken i Lviv.
Foto: Torkel Engeness
Som sjakkspelar har eg gjort dette heile livet, i New York, Moskva, Roma eller Jerevan. Dei fire nemnde byane er ikkje tilfeldige, alle har vore utgangspunkt for reisesjangeren «parksjakk» her i Dag og Tid.
Sanninga er at parksjakken i metropolane ikkje lenger alltid er det han var, folk spelar heller sjakk på internett og mobilen. Eit unnatak var Jerevan i 2019 der ein framleis finn godt vaksne menn som ikkje er på internett, men dagleg møter opp i parken. Eg kan no konstatera at parksjakken held seg godt i Ukraina òg.
Noko av det fyrste som møter meg i Lviv, er monumentet over den kontroversielle nasjonalisten Stepan Bandera (1909–1959). Eg går vidare til eit vakkert monument over den ukontroversielle nasjonalskalden Taras Sjevtsjenko (1814–1861), kunstnargeniet som var son av ein liveigen bonde utanfor Kyiv. Diktaren fylgde godseigaren sin på reise til Russland, der han vart kjøpt fri av ein russisk kunstnar. Jamvel om han for det meste budde i eksil, lukkast Sjevtsjenko som ingen andre å forma det ukrainske språket.
Ved Sjevtsjenko byrjar «hundremeterparken», der mannfolka sit på rekkje og rad. Dei spelar kort, backgammon, dam (eit seriøst og populært spel i Sovjetunionen) og sjølvsagt sjakk. Ein eldre mann på rundt 80 vinkar meg bort til brettet han har stilt opp, men eg sender reisefylgjet mitt, Torkel Engeness, som er ein typisk norsk amatør, skapt av Carlsen-bylgja, med om lag 1200 i rating på chess.com.
Mannen vil «spela om is», ei vakker omskriving for pengespel. Fyrst når venen min har tapt, får vi vita kva ein is kostar over sjakkbrettet: 80 hryvny (20 kroner). Med få unnatak er sjakkspelarane i alderen 50–85. Yngre menn er ganske fråverande i bybiletet, men når ein tretti- eller førtiåring passerer oss i parken, er det, som ei påminning om realitetane, ikkje sjeldan utan ein arm eller eit bein. Ein tannlaus alkoholisert sjakkpublikummar byrjar gråta når han høyrer at vi kjem frå Noreg. Han er så takksam for den norske hjelpa til forsvarskampen. Dei andre kjeftar på han, det er ikkje mykje grining i hundremeterparken.
Det er mindre ljodforureining i Lviv enn i Oslo, det er ingen fly over himmelen. Men i sentrum kan ein stadig høyra song og musikk. Ei lita jente på om lag tre år passerer oss. Ho viftar med eit ukrainsk flagg medan ho leier mor si og syng «hej, hej, hej» frå ein kjend folkesong («hej» på ukrainsk tyder om lag «hei der» på norsk eller «hey» på engelsk). «Det er meir livsglede her i krigstid enn i Russland i fredstid», seier kameraten min, som har budd og arbeidd mange år i Moskva.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
