Debatt
Tysklands uløyste migrasjonsrekning
Ti år etter flyktningkrisa har tyske politikarar stramma monaleg inn – men dei er framleis avhengige av innvandrarar for å få økonomien til å gå rundt.
Biletet av Angela Merkel som tek selfiar med flyktningar, blei ikonisk – og omstridt. Framleis vekker spørsmålet om vegvala til kanslaren i 2015 sterke kjensler i Tyskland.
Foto: Bernd von Jutrczenka / AP / NTB
På motorvegane inn mot Tyskland står politiet på nytt ved grenseovergangane. Lastebilar, bussar og personbilar blir vinka inn til kontroll. Dei sjekkar pass og papir til alle som vil reisa inn i Forbundsrepublikken. Forseinkingane hopar seg opp, og pendlarane blir stadig meir frustrerte. Offisielt handlar det om kontroll, men effekten på innvandringa er usikker. Grensekontrollane stansar lite, men signaliserer handlekraft. Tiltaket er først og fremst retta mot eit innanrikspolitisk publikum. Det er eit forsøk på å demme opp for AfD, men i praksis er dette òg ei innrømming frå regjeringshald: Det tyske migrasjonsspørsmålet er framleis uløyst.
Ti år tidlegare, 31. august 2015, stod Angela Merkel på ein pressekonferanse i Berlin og sa dei orda som framleis heimsøkjer Tyskland: «Tyskland er eit sterkt land. Haldninga me må ha når me møter desse tinga, må vere: Me har fått til mykje – Wir schaffen das – Me klarer dette.» Setninga blei straks eit symbol. For somme eit uttrykk for moralsk leiarskap; for andre eit symptom på politisk hovmod. Ti år seinare er det på tide å stille det ubehagelege spørsmålet: Klarte dei eigentleg dette?
I 2015, medan Syria, Irak og Afghanistan var prega av væpna konfliktar og millionar blei tvinga på flukt, kom nær 900.000 asylsøkarar til Tyskland i løpet av berre eitt år. Det var ei europeisk hending utan sidestykke sidan balkankrigane. Først rådde kaos: Det var rett og slett ikkje plass. Idrettshallar blei omgjorde til akuttmottak, teltleirar vaks fram i industribygg, og sjølv hangaren på den nedlagde flyplassen Tempelhof i Berlin blei fylt med feltsenger og papirarbeid. Frivillige stilte med mat, leiker og språkhjelp. Ei stund såg det ut som om staten og sivilsamfunnet kunne jobbe saman og møte utfordringane.
Men optimismen varte ikkje. Etter nyttårseftan i 2016 i Köln, då hundrevis av kvinner melde om overgrep frå menn med bakgrunn frå Nord-Afrika og Midtausten, snudde stemninga. Den offentlege samtalen gjekk frå velkomst til mistillit. Samstundes vaks eit nytt politisk landskap fram.
Alternative für Deutschland (AfD), som året før knapt hadde sete i ei delstatsforsamling, vaks raskt til å bli eit fast innslag i tysk partiflora. Ved neste føderale val blei dei det tredje største partiet og det største opposisjonspartiet. Sidan har dei vakse, særleg dei siste tre åra. Retorikken deira slo an: Merkel, meinte AfD, hadde opna portane utan kontroll, folk flest måtte ta rekninga. Partiet blei eit uttrykk for folkeleg sinne. Ved førre val røysta ein av fem tyskarar på AfD, og no konkurrerer dei nasjonalt med CDU/CSU om å vere største parti på meiningsmålingane.
Den tyske etterkrigstida har vore tufta på ein samfunnskontrakt der staten skulle levere orden og velferd, og folket skulle svare med lojalitet og tillit. Etter 2015 fekk mange kjensla av at kontrakten rauk. Det verka som om staten mangla kontroll og var lite førebudd. Mange borgarar svara med å trekkje attende tilliten.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
