Idéhistorie
Statleg og kyrkjeleg hamskifte
Fredsgudsteneste i Trefoldighetskirken med bøn for Ukraina.
Foto: Tom Hansen / NTB
I Dag og Tid 2. mai kjem Rune Slagstad med eit svar på min kritikk av hans tese om dei djupe endringane som Den norske kyrkja gjekk gjennom dei siste tiåra av 1900-talet. Slagstad meiner eg har eit for snevert kyrkjepolitisk perspektiv – både på 1880-åra og 1960-åra. Men etter mi meining ser han ikkje at det er staten som endrar seg, og ikkje primært kyrkjelivet.
Ved statlege lover og politisk stimulans vert folket også endra. Det springande punktet er: Kva er kyrkja under statsreligionens regime frå 1814 og frametter? Spørsmålet har eit kort, men greitt svar: Overalt der Den norske kyrkja trer frem, er også statens makt og mynde til stades, i kraft av retten til å styra og administrera kyrkjelivet i pakt med Grunnlova paragraf 2 om statsreligionen, paragraf 16 om Kongens kyrkjestyre og paragraf 93 med krav om konfesjonsplikt og enda fleire reglar.
Styret gjaldt læra, liturgien, geistlegheita, gudstenesta, grunnskulen og så bortetter. Frikyrkjene var «frie» og samstundes legitime på grunn av statleg lovgjeving som skulle sikra religionsfridom.
Slagstad har sjølvsagt rett i at folket etter kvart vart sekularisert. Men det var staten som ved si lovgjeving og ved domstolens administrasjon fremma ein avgrensa pluralisme som dermed opna for verdsleggjeringa.
Den avgjerande politiske endringa som sikra eit sekularisert Noreg, kom i 1969, da Stortinget gjorde det klart at grunnskulens opplæring i (luthersk) kristendom ikkje var kyrkjeleg dåpsopplæring.
Til sist: Eg ser verkeleg fram til å lesa Slagstads bok «Noreg – eit filosofisk portrett». Kritikk og drøfting vil da få eit breiare grunnlag.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
