Historie

Bjørn Skåret

Eg har nett feira eit personleg 3-årsjubileum. For den 26. august 2020 sat eg i glimande einsemd –?med spesialløyve – på ein koronastengd lesesal på Riksarkivet og bladde i ein statsrådsprotokoll. Eg ville gjera meg kjend med ein kongeleg resolusjon frå 24. juli 1935.

Men det hadde ikke vore noko møte i statsråd denne dagen. Regjeringa Nygaardsvold hadde stort sett sommarferie – med i det minste eitt solid unnatak: Forsvarsminister Fredrik Monsen var på plass. Han var til gjengjeld vikarierande statsminister, utanriksminister og handelsminister. I eit intervju med Nationen hadde han skjemta med (får vi tru) at han gjekk med planar om å gjera statskupp og etablere personleg diktatur. Kanskje han hadde gjort det?

I alle fall står det på framsida av det trykte mobiliseringsreglementet som var gjeldande den 9. april 1940, at det var fastsett ved Kgl.res den 24. juli 1935.

Men det var det altså ikkje, fann eg ut. Det hadde ikkje vore noko regjeringsmøte hos kong Haakon denne datoen, om vi skal tru statsrådsprotokollen. Det var i det heile ikkje lagt fram nokon kongeleg resolusjon om nytt mobiliseringsreglement. I alle fall om vi skal tru den offisielle skriftserien Lovdata.

Det som eg elles fann ut denne augustdagen for tri år sidan, var at det var utarbeidd ei ny utgåve av mobiliseringsreglementet. Det skjedde naturleg nok i Generalstabens mobiliseringsavdeling og vart godkjent av Kommanderande General i mai 1935. Det blir innleia med å slå fast at dokumentet er hemmeleg og ikkje må komma i hendene på folk som ikkje høyrer landforsvaret til. Så da undrast eg på om Fredrik Monsen i det heile har sett reglementet. Ville han ikkje da ha måtta stusse over teksten på framsida og gjort noko med det?

Og om ikkje Monsen har sett det, kva så med dei andre statsrådane – da og seinare? Til dømes dei som ifølgje Undersøkingskommisjonen av 1945 trudde at dei hadde vedteke full mobilisering den 9. april, men hadde komme i skade for å vedta stille mobilisering av fire feltbrigadar i Sør-Noreg i staden? Fordi dei ikkje kjende til det mobiliseringsreglementet dei sjølve hadde fremja ved Kgl.res?

Sjølvsagt har eg prøvd å gjera andre kjende med funnet mitt. Men historikarane har til no ikkje forstått kva eg spør om, og redaktørar og bokmeldarar har hatt viktigare ting å skrive om. (Den boka eg har skrive om saka, er ikkje mellom dei.) Men eg får vel berre halde på. Det blir da jubile av det etter kvart.