For vel eit år sidan kåserte eg i Oslo om tilhøvet mellom Ukraina og Russland. Det var spent, ikkje fullt så spent som no, på etterjulsvinteren i 2022, men spent.

Den første som melde seg med eit spørsmål, var ei russisk kvinne som, litt forundra, spurde meg om eg var klar over at ukrainsk ikkje var noko eige språk. Eg svara at eg ikkje var klar over det; til liks med svensk, som er eit eige språk, ser eg på ukrainsk som eit eige språk, annleis enn russisk.

Ho heldt fast ved at ukrainsk ikkje var eit sjølvstendig språk. Eg meinte tida var inne for litt språkpedagogikk, ikkje ein altfor stor, men passe stor dose. Resonnementet hennar gjekk ut på at det likna så mykje på russisk at det ikkje kunne ha status som eige språk.

– Eit slikt syn kan du ikkje marknadsføra her i landet. Har du høyrt om Ivar Aasen, spurde eg slesk.

Det hadde ho ikkje. Mange nordmenn har ulike syn på Aasen, sa eg, men også dei fleste av dei som er skeptiske til nynorsken og målreisingsarbeidet, meiner at nynorsk er eit eige språk med sin eigen litteratur, sitt eige formverk og sin eigen grammatikk.

– Men forfattaren Sjevtsjenko har du høyrt om, spurde eg med von i røysta.

Det hadde ho, men berre så vidt det var. Det står eit vakkert minnesmerke over han i sentrum av Washington, men ho hadde ikkje tenkt å gi seg. Ukrainsk var ikkje noko eige språk.

Om ho hadde vore i fleirtal på møtet, ville ukrainsk ha vore utdefinert der og da. Eg valde å bruka definisjonsmakta mi utan skruplar, og ukrainsk overlevde på møtet. Kharkov (byen) heiter Kharkiv på ukrainsk, og dermed kan ukrainsk ikkje få status som eige språk – for dei som er fanatiske nok. Og det er dei; det er ei viljessak.

For ein ekte storrussar er russisk noko heilt for seg sjølv og kan på ingen måte samanliknast med andre slaviske tungemål. Dette storpolitiske grunnsynet finn vi spor av når russarane vil hevda seg og vifta litt ekstra kraftig med flagget, og frå Kremls side er det denne tankegangen som lokkar sjåvinismen fram når ting skal vera ekstra festlege. Dermed vert ukrainsk ikkje noko skikkeleg språk, ikkje eigenleg.

Ukrainsk har ein klang som ikkje heilt kan konkurrera med den russiske, og tilhøyraren min hadde nok høyrt akkurat det på skolen. Eg valde å teia om Aasen, vel vitande om at alle argumenta mine ville falla på steingrunn.

Det ho la opp til, var at det ukrainske i hennar verdsbilete ville koma til kort i ein duell mot det russiske, og så fekk det heller verta på den måten, i alle fall til dette møtet var kome til endes. Men det er enno mange rundar i vente, og så får ukrainarane få tid til å samla seg til nye dystar.

Men duellanten min sat klar med fleire kort, og den storrussiske tankegangen går vidare og har gjennomslag når russarane skal hevda seg som stormakt, ikkje berre grammatisk. Og han – tankegangen – ligg under når russarar skal hevda seg andsynes ukrainarar og andre småfolk. Han kjem til uttrykk når målestokken skal brukast, med sjåvinistiske sitat frå Pusjkins lyrikk, som på sett og vis er inspirert av Petter Northug jr. på sitt verste: «Vi e norsk og vi e bæst.» Anten det er 130.000 russarar oppmarsjerte ved grensene, eller fleire, så er det ikkje meininga at ukrainarane skal vera i stand til å måla seg mot andre, og slett ikkje mot russarane.

Det er slike faktorar som gjer at Ivar Aasen ikkje heilt duger, medan president Vladimir Putin kan samla dei næraste medarbeidarane sine og visa fleire flagg, stridsvogner og soldatar og driva maktpolitikk. Det har vore opplegget hans denne etterjulsvinteren, og så gjeld det å visa kven som er størst – og bæst.

Per Egil Hegge