Ein av spådomane som Aleksandr Solzjenitsyn fekk rett i, var at Sovjetunionen ikkje kunne overleva som eigen stat. Spesielt var han oppteken av dei tre baltiske landa, Estland, Latvia og Litauen, med folk som han vart godt kjend med og fekk stor vyrdnad for da han var i fangeleirane.

Han hadde det same synet på dei sentralasiatiske statane. Men Ukraina såg han heilt annleis på. Banda mellom det historiske Russland og Ukraina var så sterke og rotfesta at dei måtte utbyggjast vidare, ikkje brytast ned. Han hadde vakse opp i grenseområdet og snakka russisk med tydeleg ukrainsk aksent, og utan tvil hadde det sitt å seia for han.

At han med sin bakgrunn skulle ha godkjent Putins offensiv no i februar, trur eg ikkje på, men vi veit det ikkje for visst. Sannsynleg er det ikkje.

Ved sida av verdskrigen har det knapt vore ei verre ulykke for det ukrainske folket enn dei fylgjene Stalins kollektiviseringspolitikk fekk for den ukrainske nasjonen for to ættleder sidan. Så brutale hadde metodane vore at dei tyske åtakskolonnane vart helsa som frigjeringsmenn av mange ukrainarar da dei kom. Det kosta svært mange menneskeliv og store øydeleggingar før det gjekk opp for dei at det, mildt sagt, var ei grov og naiv feilvurdering.

Såra etter Putins krig vil bruka lang tid på å gro, anten han har forrekna seg eller ikkje. For oss lekfolk er det vanskeleg å sjå at ukrainarane kan greia seg mot ei så sterk militær overmakt som den russiske, men det er grunn til å minnast eit av dei få visdomsorda frå Ronald Reagan: «Folk skjønar ikkje at ein skodespelar kan vera politikar. Eg skjønar ikkje korleis eg kunne ha greidd denne jobben om eg ikkje hadde vore skodespelar.»

Og presidenten i Ukraina er altså skodespelar, med evne til å mobilisera dei han treng hjelp frå som forsvararar. Om det er nok, veit heller ikkje ekspertane, men dei første dagane gjekk krigen nokså mykje dårlegare for Putin og hans menn enn han hadde rekna med. Om det kan vara ved, veit vi lite om på den tilskodarplassen vi har fått tildelt. Det utstyret som den russiske krigsmakta har køyrt fram, er imponerande, ikkje minst dei nye flammekastarvariantane av det som vart kalla «Stalin-orgel» under den andre verdskrigen. At dei som sit i bomberomma og syng den ukrainske nasjonalsongen, skulle ha ein sjanse mot så mykje tungmetall og teknologi, verkar lite truleg, same kor godt dei held songtradisjonane sine ved like.

Men det er ein annan pris, og den verkar på mykje lengre sikt. Åtakskrig er ikkje noko som ukrainarane har drive med, og sympatien er ikkje på russarane si side om vi oppsummerer det som hende dei første dagane etter 24. februar. Så er det den russiske propagandaen, som slett ikkje byggjer sympati for Putin eller Kreml. Der ser vi alt somme av langtidskostnadene.

Det er mogleg Putin ser dette som «utgifter» som han toler, men dei første dagane kosta det svært mykje meir enn det smaka, og mykje sympati fell på ukrainarane, som vart utsette for åtak utan å ha gjort noko som helst mot Russland, og som er materielt underlegne. Det var dette biletet Solzjenitsyn – sjølv krigsveteran med dyrekjøpt og solid erfaring – hadde teke med både frå skyttargravene og frå det han opplevde i kampen mot tyskarane.

Kampviljen har vore sterkare enn ein kunne venta frå ukrainarane i den overraskande opningsfasen. Russarane har materiell, og dei har meir enn nok av tid, men som sagt har det ikkje gått slik dei tenkte seg. Og når både Finland og Noreg, for berre å nemna to statar, endrar den nøytrale forsyningspolitikken sin frå den eine dagen vil den andre, er det eit varsel om dei psykologiske utgiftspostane som Putin snart vil sjå på det altfor store arbeidsbordet sitt.

Per Egil Hegge