Når folk går fo(r)bi
Det er ikkje alltid ein har hovud
til å vere gjestfri.
Bratthøbrev
Ein serie stasjonære reisebrev tufta på tradisjonen etter Arne Garborgs Kolbotnbrev, Aksel Sandemoses Brev fra Kjørkelvik og Arild Nyquists Kollvikabrev. Bratthø ligg på ein stad der ein ser halve Noreg, men ikkje teikn til sivilisasjon.
Bratthøbrev
Ein serie stasjonære reisebrev tufta på tradisjonen etter Arne Garborgs Kolbotnbrev, Aksel Sandemoses Brev fra Kjørkelvik og Arild Nyquists Kollvikabrev. Bratthø ligg på ein stad der ein ser halve Noreg, men ikkje teikn til sivilisasjon.
I eitt av dei første Bratthøbreva røpte eg at eg var vitskremd i torevêr. Då kan det kanskje passe å avslutte spalta med å dvele litt ved den andre fobien min: kvefs.
Ein gong hoppa eg ut av ein båt eg var åleine i, på eit vatn her oppe, fordi ein kvefs forfølgde meg. Eg prøvde først å fossro ifrå han, men han var framfor nasen min heile tida. Til sist hadde eg ikkje anna val enn å kaste årene og hoppe over bord. Kvefsen sirkla framleis over meg då eg kom opp til overflata. Eg dukka. Tredje gongen eg kom opp, og eigentleg hadde bestemt meg for å bli der nede, var han borte. Puh! Eg svømte og henta årene, som flaut langt frå båten i kvar si retning, og lempa dei opp i båten. Men no oppstod eit nytt problem: Korleis kome opp i ein urokkeleg trepram når du ligg i vatnet? Det gjekk ikkje. Eg var heldigvis ikkje altfor langt frå land, og greidde å symje inn med ei hand på båtripa.
Her oppe på fjellet er det mykje meir kvefs og klegg enn der eg elles bur, i vest. Men det finst jo ikkje folk her. Her er berre urørt natur i mil på mil, og så vips – ei einsleg jakthytte midt oppi all reinlavaen og viddene og sauetrakka. Det finst knapt stiar, og i alle fall ikkje organiserte turstiar, før i dei aller siste åra, der nokon har funne på at krattet og mosen rundt oss heiter noko slikt som «Bratthøløypa». Vanlegvis ser vi folk her berre om vinteren, då snor skiløypene seg forbi i nærleiken, området vaknar og ein kan treffe folk både no og då.
Så ein treng ikkje vere engsteleg for å skrike ut angsten sin her oppe sommartid. Eg har beisa mykje laftetømmerveggar mens eg med jamne mellomrom hylande har floge ned stigen fordi det kom kvefs. Ingen har brydd seg, for det finst ingen. Mannen min har for lengst slutta å respondere på desse lydane. Det går sin gang. Eg går alltid opp stigen igjen, etter alt dramaet.
Men ein gong for eit par somrar sidan skulle eg slå ut oppvaskvatnet. Vi har ikkje innlagt vatn, og ikkje avlaupsrør. Det skitne vatnet må kastast ut frå trammen, ned i brennesleskråninga. Eg gjekk ut med plastbalja, klar til å kaste, men då kom det ein kvefs, som virra påtrengande rundt hovudet mitt. I same augneblinken såg eg i sidesynet at det gjekk folk nokre få meter frå hytta, dei var vel på veg opp denne «Bratthøløypa», då. Angsten tok meg. I staden for å seie: «Hei, kvar er de på veg, vil de kome inn på ein kopp kaffi?», kasta eg frå meg balja, uti brennesla, skreik høgt og skingrande, flaug inn og slo døra igjen etter meg med ei kraft så det ljoma i fjellheimen.
Vel inne i stova skjønte eg kor ille dette var: Eg hadde sett folk og blitt sett av folk, blitt vitskremd, hylt og floge inn i hytta. Kva tenkte dei om oss her oppe, i den einaste hytta i mils omkrins? Eg måtte tenke på Hans E. Kincks novelle «Den nye kapellanen», der faren på den avsidesliggande fjellgarden blei så nysgjerrig på nytt ferdande folk at han fall utfor eit stup og døydde. Dette var «Den nye kapellanen» med motsett forteikn. Eg sank ned i ein stol og raudna.
Til dykk som gjekk forbi oss den gongen: Vi er vande med folk, vi bur til og med i ein by til vanleg. Der er det folk rett som det er. Vi er venlegsinna. Vi er sosiale. Ein av oss er berre ikkje så glad i kvefs. Kom gjerne innom på kaffi neste gong.
Ingvild Bræin
Ingbild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
I eitt av dei første Bratthøbreva røpte eg at eg var vitskremd i torevêr. Då kan det kanskje passe å avslutte spalta med å dvele litt ved den andre fobien min: kvefs.
Ein gong hoppa eg ut av ein båt eg var åleine i, på eit vatn her oppe, fordi ein kvefs forfølgde meg. Eg prøvde først å fossro ifrå han, men han var framfor nasen min heile tida. Til sist hadde eg ikkje anna val enn å kaste årene og hoppe over bord. Kvefsen sirkla framleis over meg då eg kom opp til overflata. Eg dukka. Tredje gongen eg kom opp, og eigentleg hadde bestemt meg for å bli der nede, var han borte. Puh! Eg svømte og henta årene, som flaut langt frå båten i kvar si retning, og lempa dei opp i båten. Men no oppstod eit nytt problem: Korleis kome opp i ein urokkeleg trepram når du ligg i vatnet? Det gjekk ikkje. Eg var heldigvis ikkje altfor langt frå land, og greidde å symje inn med ei hand på båtripa.
Her oppe på fjellet er det mykje meir kvefs og klegg enn der eg elles bur, i vest. Men det finst jo ikkje folk her. Her er berre urørt natur i mil på mil, og så vips – ei einsleg jakthytte midt oppi all reinlavaen og viddene og sauetrakka. Det finst knapt stiar, og i alle fall ikkje organiserte turstiar, før i dei aller siste åra, der nokon har funne på at krattet og mosen rundt oss heiter noko slikt som «Bratthøløypa». Vanlegvis ser vi folk her berre om vinteren, då snor skiløypene seg forbi i nærleiken, området vaknar og ein kan treffe folk både no og då.
Så ein treng ikkje vere engsteleg for å skrike ut angsten sin her oppe sommartid. Eg har beisa mykje laftetømmerveggar mens eg med jamne mellomrom hylande har floge ned stigen fordi det kom kvefs. Ingen har brydd seg, for det finst ingen. Mannen min har for lengst slutta å respondere på desse lydane. Det går sin gang. Eg går alltid opp stigen igjen, etter alt dramaet.
Men ein gong for eit par somrar sidan skulle eg slå ut oppvaskvatnet. Vi har ikkje innlagt vatn, og ikkje avlaupsrør. Det skitne vatnet må kastast ut frå trammen, ned i brennesleskråninga. Eg gjekk ut med plastbalja, klar til å kaste, men då kom det ein kvefs, som virra påtrengande rundt hovudet mitt. I same augneblinken såg eg i sidesynet at det gjekk folk nokre få meter frå hytta, dei var vel på veg opp denne «Bratthøløypa», då. Angsten tok meg. I staden for å seie: «Hei, kvar er de på veg, vil de kome inn på ein kopp kaffi?», kasta eg frå meg balja, uti brennesla, skreik høgt og skingrande, flaug inn og slo døra igjen etter meg med ei kraft så det ljoma i fjellheimen.
Vel inne i stova skjønte eg kor ille dette var: Eg hadde sett folk og blitt sett av folk, blitt vitskremd, hylt og floge inn i hytta. Kva tenkte dei om oss her oppe, i den einaste hytta i mils omkrins? Eg måtte tenke på Hans E. Kincks novelle «Den nye kapellanen», der faren på den avsidesliggande fjellgarden blei så nysgjerrig på nytt ferdande folk at han fall utfor eit stup og døydde. Dette var «Den nye kapellanen» med motsett forteikn. Eg sank ned i ein stol og raudna.
Til dykk som gjekk forbi oss den gongen: Vi er vande med folk, vi bur til og med i ein by til vanleg. Der er det folk rett som det er. Vi er venlegsinna. Vi er sosiale. Ein av oss er berre ikkje så glad i kvefs. Kom gjerne innom på kaffi neste gong.
Ingvild Bræin
Ingbild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid
Her oppe på fjellet er det mykje meir kvefs og klegg enn der eg elles bur, i vest.
Fleire artiklar
Una og Diddi er to storforelska studentar som må halde forholdet skjult, fordi Diddi alt har ein kjærast.
Foto: Arthaus
Gjennombrotet
Elín Hall herjar i dette vakre, velskrivne dramaet av Rúnar Rúnarsson.
Greil Marcus er musikkskribent og kulturanalytikar.
Foto: Thierry Arditti / Courtesy of Yale University Press
Kvifor Marcus skriv
Den nye boka til Greil Marcus er ein kamuflert sjølvbiografi.
Foto: Gorm Kallestad / NTB
Erling Kittelsen er blant dei mest mangsidige av norske poetar, skriv Jan Erik Vold.
Rondanecupen på Otta er ei bridgetevling stinn av tradisjon.
Foto: Otta bridgeklubb
«Det finst bridgespelarar i kvar ein avkrok.»
Jill Stein på eit valkampmøte i Dearborn i Michigan 6. oktober. I vippestaten Michigan fryktar demokratane at Stein skal ta mange røyster frå Harris.
Foto: Rebecca Cook / Reuters / NTB
Stein kan velte lasset
Jill Stein, kandidaten til Dei grøne, er valjokeren demokratane gjerne skulle vore forutan.