JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

TeaterMeldingar

Teater som gjer inntrykk

Enkle verkemiddel, enkle ord, men ei autentisk historie som får fornya aktualitet.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Sturla Alvsvåg spelar sonen og Liv Bernhoft Osa mora i familien Telle.

Sturla Alvsvåg spelar sonen og Liv Bernhoft Osa mora i familien Telle.

Foto: Thor Brødreskift

Sturla Alvsvåg spelar sonen og Liv Bernhoft Osa mora i familien Telle.

Sturla Alvsvåg spelar sonen og Liv Bernhoft Osa mora i familien Telle.

Foto: Thor Brødreskift

3270
20220408
3270
20220408

Det Vestnorske Teateret

Stig Amdam:

Telavåg. Samfunnet
tyskarane utsletta

Regi: Stig Amdam
Scenografi og kostyme:
Silje Sandodden Kise
Lys- og video: Jon Eirik Sira
Lyd: Cem Arapkirlioglu

Når Telavåg-tragedien, eit av dei verste krigsbrotsverka her i landet under okkupasjonen, etter 80 år er blitt teater, kjennest det heilt rett at det skjer i form av eit dokudrama. For det som skjedde der ute ved havet i april 1942, og det som befolkninga deretter blei utsett for, er i seg sjølv så sterkt at her trengst korkje krigsromantikk eller «kunstige» verkemiddel.

Tvert imot opplever eg det som ein styrke at den røynde dramatikaren Stig Amdam i svært stor grad har nytta autentisk materiale i dialogane, og at sjølve framsyninga presenterer det sterke stoffet på ein til tider nøktern og enkel måte. At stykket blir spelt i Gestapohuset, der fleire av folka frå Telavåg blei torturerte, gjer opplevinga endå sterkare. Amdam har sjølv hatt hand om regien, og slik sytt for at det dramatiske på fint vis blir balansert mot det stillfarne.

Forspel til tragedien

På og kring den enkle scena med eit fåtal rekvisittar utspeler dramaet seg med familien Telle – Martha (Liv Bernhoft Osa) og Laurits (Lasse Lindtner), dottera (Reidun Melvær Berge) og sonen (Sturla Alvsvåg) – i sentrum. Det var ekteparet som organiserte transporten av folk til Shetland og tok imot agentar og våpen i retur.

Stykket syner litt av forspelet til tragedien, kva som skjer etter at to gestapistar blir drepne, og korleis okkupasjonsmakta deretter, på direkte ordre frå Hitler, gjer ei heil bygd til inkjes. Det følgjer også deporteringa av dei 268 innbyggjarane – alle arbeidsføre menn mellom 16 og 60 til Sachsenhausen, kvinner og born via internering på Storetveit skule i Bergen til Framnes Folkehøgskule i Hardanger.

Fleire av dei heilt unge gutane skulle også sendast til Tyskland, men legen Konrad Birkhaug lurte tyskarane og berga gutane. Historia fekk også eit vondt etterspel i den atterreiste bygda, der Martha og mannen fekk skulda for tragedien. «Eg kjende meg aldri velkomen i Telavåg», seier Martha seinare.

Knirkefritt samspel

Dei fire skodespelarane går inn og ut av ulike roller og meistrar oppgåvene godt, slik også overgangane heilt tida glir friksjonsfritt. Og samspelet går knirkefritt.

Sentralt står det som skjedde med ekteparet Telle i Veiten 3 i Bergen, der Gestapo hadde hovudkvarteret sitt. Der blei dei to og den 14 år gamle sonen deira utsette for rå tortur. Medan vi berre får høyre kva som skjer med dei to andre, står Martha fram som den sterke som ikkje lèt seg knekkje. I ei uvanleg intens scene vender ho seg til Gud: «Gje meg kraft, slik at eg kan halda fram med å lyga!» Etter kvart blir ho så ille medfaren at ho blir sjuk på sinnet, men ho kjem seg att.

Framsyninga kombinerer forteljeteater og dramatisering på verknadsfullt vis. Historia må sjølvsagt forenklast sterkt, men i det ligg òg eit høve til allmenngjering: Det som skjedde i Telavåg, er ikkje eineståande. Det har skjedd før, det vil skje igjen – kanskje skjer noko tilsvarande i Ukraina nett no.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar, journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Det Vestnorske Teateret

Stig Amdam:

Telavåg. Samfunnet
tyskarane utsletta

Regi: Stig Amdam
Scenografi og kostyme:
Silje Sandodden Kise
Lys- og video: Jon Eirik Sira
Lyd: Cem Arapkirlioglu

Når Telavåg-tragedien, eit av dei verste krigsbrotsverka her i landet under okkupasjonen, etter 80 år er blitt teater, kjennest det heilt rett at det skjer i form av eit dokudrama. For det som skjedde der ute ved havet i april 1942, og det som befolkninga deretter blei utsett for, er i seg sjølv så sterkt at her trengst korkje krigsromantikk eller «kunstige» verkemiddel.

Tvert imot opplever eg det som ein styrke at den røynde dramatikaren Stig Amdam i svært stor grad har nytta autentisk materiale i dialogane, og at sjølve framsyninga presenterer det sterke stoffet på ein til tider nøktern og enkel måte. At stykket blir spelt i Gestapohuset, der fleire av folka frå Telavåg blei torturerte, gjer opplevinga endå sterkare. Amdam har sjølv hatt hand om regien, og slik sytt for at det dramatiske på fint vis blir balansert mot det stillfarne.

Forspel til tragedien

På og kring den enkle scena med eit fåtal rekvisittar utspeler dramaet seg med familien Telle – Martha (Liv Bernhoft Osa) og Laurits (Lasse Lindtner), dottera (Reidun Melvær Berge) og sonen (Sturla Alvsvåg) – i sentrum. Det var ekteparet som organiserte transporten av folk til Shetland og tok imot agentar og våpen i retur.

Stykket syner litt av forspelet til tragedien, kva som skjer etter at to gestapistar blir drepne, og korleis okkupasjonsmakta deretter, på direkte ordre frå Hitler, gjer ei heil bygd til inkjes. Det følgjer også deporteringa av dei 268 innbyggjarane – alle arbeidsføre menn mellom 16 og 60 til Sachsenhausen, kvinner og born via internering på Storetveit skule i Bergen til Framnes Folkehøgskule i Hardanger.

Fleire av dei heilt unge gutane skulle også sendast til Tyskland, men legen Konrad Birkhaug lurte tyskarane og berga gutane. Historia fekk også eit vondt etterspel i den atterreiste bygda, der Martha og mannen fekk skulda for tragedien. «Eg kjende meg aldri velkomen i Telavåg», seier Martha seinare.

Knirkefritt samspel

Dei fire skodespelarane går inn og ut av ulike roller og meistrar oppgåvene godt, slik også overgangane heilt tida glir friksjonsfritt. Og samspelet går knirkefritt.

Sentralt står det som skjedde med ekteparet Telle i Veiten 3 i Bergen, der Gestapo hadde hovudkvarteret sitt. Der blei dei to og den 14 år gamle sonen deira utsette for rå tortur. Medan vi berre får høyre kva som skjer med dei to andre, står Martha fram som den sterke som ikkje lèt seg knekkje. I ei uvanleg intens scene vender ho seg til Gud: «Gje meg kraft, slik at eg kan halda fram med å lyga!» Etter kvart blir ho så ille medfaren at ho blir sjuk på sinnet, men ho kjem seg att.

Framsyninga kombinerer forteljeteater og dramatisering på verknadsfullt vis. Historia må sjølvsagt forenklast sterkt, men i det ligg òg eit høve til allmenngjering: Det som skjedde i Telavåg, er ikkje eineståande. Det har skjedd før, det vil skje igjen – kanskje skjer noko tilsvarande i Ukraina nett no.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar, journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Teikning: May Linn Clement

KommentarSamfunn
Halvor Tjønn

Tid for realitetsorientering

Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt
Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis