Den Nationale Scene, Store scene

Morten Joachim og Line Hofoss Holm:

Chaplin: Diktatoren

Regi: Peer Perez Øian
Scenografi og kostyme: Dagny Drage Kleiva
Koreografi: Piero Issa
Musikk og lyddesign: Alf Lund Godbolt

Denne oppsetjinga er slutt­steinen i teatersjef Solrun Toft Iversens freistnad på å lyfte fram kunstens rolle og kraft. Med Chaplin: Diktatoren har ho truleg sikra fulle hus fram til jul, for dette er eit gedigent overskotsprosjekt, fullt av humor, også «farleg» humor, med gode prestasjonar i alle ledd og med ein lysande prestasjon av Eirik del Barco Soleglad i rollene som diktator Adenoid Hynkel, ein jødisk barber og filmregissør Charlie Chaplin.

I botnen ligg Chaplins ikoniske film Diktatoren frå 1940. På ein fiks og svært velfungerande måte har så dei to forfattarane kopla scener frå filmen med innspelinga av filmen og ei friare attgiving av politiske hindringar i samtida som verka inn på filmproduksjonen. I tillegg blir det plass til krisa i Chaplins ekteskap med Paulette Goddard, som spelte den kvinnelege hovudrolla i Diktatoren.

Om kunstens krav

Slik blir stykket ikkje berre ei historie om kunstens kraft, men også om kunstens krav, eit tydeleg døme på korleis ein kompromisslaus kunstnar kan gå fram. For på filmsettet var Chaplin diktator så god som nokon. Teksten er ei kraftig omarbeiding av noko Morten Joachim skreiv for Rogaland Teater i 2017.

Med ein scenografi der alle element går på hjul, flyttar framsyninga seg lett frå Chaplins filmstudio til diktator Hynkels kontor til ein jødisk getto. Filmen, og scenestykket, byggjer på at same mann (Chaplin/Soleglad) speler både diktatoren og jøden, slik blir dette ein forvekslingskomedie som tydeleg får fram det latterlege i både Hynkel (Hitler) og «diktatorbroren» Napaloni (Mussolini). Og til latter blir dei gjorde, så det held. Mi einaste innvending er at i ein periode i siste akt blir slapsticken og overdrivingane så heftige at dei tek brodden av kritikken. Men dei illustrerer kva for barn desse «storblåsarane» er.

Stumfilmestetikk

Regissør Peer Perez Øian har henta mykje frå stumfilmestetikken, naturleg nok. Det gir eit autentisk preg, dessutan har han Soleglad å spele på. Han er ein stor komikar, men her overgår han seg sjølv i både fysikk, mimikk og tale. Han er Chaplin. Timinga hans er vedunderleg presis, og han er herre i alle situasjonar, både som diktator med draumar om verdsherredøme, som diktatorisk filmregissør eller som ein liten barber som berre vil ha fred.

Fullkommen er ei scene med berre musikk, der stumfilmen får vere stumfilm heilt ut. Å sjå barberen svinge barberkniven i perfekt takt med musikken er eit høgdepunkt i framsyninga. Ei hyllest til ein kunstart som aldri heilt vil døy. Fin er også den romantiske scena der barberen og den jødiske ungjenta Hannah tause dansar seg inn i natta.

Gode bidrag

Eirik del Barco Soleglad lyftar heile framsyninga, frå første til siste scene. Men kring seg har han òg andre som bidreg til å gjere han stor.

Monica Dybwad hevar seg gradvis i rollene som Pauline og Hannah, og ho syng godt. Tormod Løvold trivst i fleire roller, men får især spele ut det komiske talentet sitt som Napoloni. Katrine Lunde Mackenzie er god som filmdistributør Mary Pickford, pressa frå fleire hald. Jonatan Filip er akkurat så elegant trugande som ein tysk ambassadør må vere, og Irene Waage er passe avskyeleg som sladdereporteren Hedda Hopper.

Stig Amdam og Jon Ketil Johnsen er som Knoll og Tott i rollene som Herring (Göring) og Garbitsch (Goebbels), men stundom kan lysta til overspel ta dei.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar, journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.