Dikt

Utval og gjendikting Anders W. Cappelen og Bjarne Jakhelln-Semb:

Årstidene i japansk haiku

Solum Bokvennen

Det tradisjonelle japanske haikudiktet med sine tre liner er blitt ei populær form for skrivarar og lesarar. Sjølv om haiku i si noverande form stammar frå meisteren Basho (1644–1694) og har endå eldre røter, er det framleis ei levande litterær diktform i Japan. Her til lands byrja det å kome norske gjendiktingar 1960-talet, og haiku må vel også kunne seiast å vere ei etablert form på norsk også.

Haikudiktet gjer oss merksame på augeblikket og intensiverer eit sanseleg nærvære. Diktet viser at kvardagshendingar kanskje ikkje er fullt så ordinære når ein tek seg tid og gløttar etter. Gjennom naturbilete frys eit godt haikudikt sanseaugeblikka, smeltar saman det flyktige og ævelege og lyftar det heile til ei høgare eining. «la oss gå/ ut i snøen/ og dette omkull», skriv Basho og lèt med det mennesket og snøen møtast i same rørsle. Medan haikumeisteren Issa ein stad vender seg til loppene og utvidar medvitet til både lesarane og loppene: «for dere lopper/ er vel også natten lang/ og ensom».

Det er heile denne tradisjonen Anders W. Cappelen freistar å syne fram for norske lesarar med boka Årstidene i japansk haiku. Boka presenterer 400 haikuar av 76 ulike haikudiktarar, frå Sogi (1421–1502) til Santoka (1881–1940). Meistrane i japansk haiku – Basho, Buson og Issa – har fått mest plass, med halvparten av dikta.

Norske gjendiktingar av austleg lyrikk er ofte baserte på engelske gjendiktingar. I så måte skil denne boka seg ved at gjendiktingane byggjer på ord for ord-omsetjingar frå japansk til norsk, utførte av Bjarne Jakhelln-Semb. Del to av boka inneheld desse ord for ord-omsetjingane, med grundige forklaringar til.

Dei som er interesserte, kan slik sjå korleis grunnmaterialet for dei norske gjendiktingane ser ut. Ein ser her kor mykje gjendiktaren må bidra med, særleg når ein fører over dikt frå språk som har ei anna oppbygging enn det norske. Men ein ser også at Cappelen kunne ha løyst gjendiktingane på eit anna vis, iallfall ser eg eit hav av andre val her, for små nyanseforskjellar dreg eit haiku i ei heilt anna retning. Eitt av dei mange strenge krava til eit haiku er at det skal innehalde eit årstidsord, eit kigo, og her finst kulturforskjellar som gjer gjendiktararbeidet vanskeleg.

Både Cappelen og Jakhelln-Semb har skrive opplysande forord om tradisjonen og spesifikke trekk ved japansk språk. Om kvart haiku hadde fått stå for seg sjølv på éi side, i staden for tre i slengen, hadde det vore ekstra fint. Men saknet endrar ikkje på at dette er ei flott bok som på grunn av ord for ord-omsetjingane også kan nyttast som utgangspunkt for nye, alternative gjendiktingar.

Sindre Ekrheim

Sindre Ekrheim er lyrikar og fast bokmeldar i Dag og Tid.