Roman

Gøhril Gabrielsen:

Etter oss

Aschehoug

Dei siste åra har klimaet blitt det store temaet i samtidslitteraturen, med Maja Lunde i spissen, i selskap med Carl Frode Tiller, Sara Sølberg, Bjørn Vatne, danske Theis Ørntoft og svenske Kerstin Ekman, for å nemne nokre namn.

Gøhril Gabrielsen er også opptatt av klima, naturtap, artsmangfald og endringar i livsgrunnlaget, her og no eller i ei tenkt framtid, slik tilfellet er med årets bok Etter oss.

I nord

Igjen tar ho lesaren med nordover, Gabrielsen er sjølv frå Finnmark, ut i havgapet til eit forblåst fiskevær og ein nedsliten fabrikk som har spesialisert seg på fiskepudding med mindre og mindre fisk i på grunn av sviktande tilgang på råstoff.

Ho bruker inga konkret tidfesting, ingen stadnamn, knapt nok personnamn, og forteljaren har heller ikkje namn, men er ei ugift og barnlaus kvinne på 43 år, tilsett som kontorsjef i familiefirmaet som faren Bjarne driv. Alt dette får meg til å tru at både landskapet, fiskeværet og fabrikken er kulissar og staffasje rundt noko anna som Gabrielsen vil formidle i allegorisk form.

Gøhril Gabrielsen har tidlegare fått ros for psykologisk teft og fingerspitzgefühl i mellommenneskelege relasjonar, og det er dette ho også speler på i årets bok. Far og dotter bur i kvar sin etasje på fabrikken. Slik har dei levd bak kvar sin fasade i årevis utan anna enn ein formell og forretningsmessig kontakt.

Dottera lengtar etter eit nærare forhold til faren, men i staden for å gi dottera merksemd, kjem han ein dag heim med ei tretti år yngre dame som han har gifta seg med, og som han gjer alt han kan for å setje barn på. Den biologiske klokka hos forteljaren tikkar mot tolv, og i desperasjon gjer ho det ho må for å få ein unge. Dette er skildra med infam humor, overdrivingar og poengterte scenar som avslører forholdet mellom dei to kvinnene i kampen om farens gunst.

Mysterium

Mor til forteljaren forsvann da ho var fem år, og forsvinninga er eit uløyst mysterium i livet hennes. Ho har nøklar til alle rom i fabrikken, men det er nokre dører ho aldri får opna, og i denne symbolikken ligg også lengten etter mora. Ho er der ein plass, men kor?

Det digitale og mekaniserte samfunnet slik vi kjenner det i dag, er borte. Her blir det skrive på maskin med fargeband, korrekturlakk og med arkivering i permar. Det er fasttelefon, og brev blir sende i frankerte konvoluttar.

Alt er reversert til det førdigitale, samtidig som handlinga er lagd fram i tid med stigande temperaturar, hyppige og øydeleggjande stormar og eit hav som berre stig og stig og grev grunnen vekk under både fabrikken og det livet personane lever.

Etter oss er ein roman som forvirrar denne lesaren, og ein sit tilbake med fleire spørsmål enn svar. Men det kan også vere ein kvalitet.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.