Bok
Finsk bøddel og bergingsmann
Feltmarkskalk av Finland, Carl Gustaf Emil Mannerheim, er med alle sine motsetnadsfylte fasettar eit prisme for finsk 1900-talshistorie.
Mannerheim (til høgre) fekk elddåpen sin ved Mukden i Mandsjuria under den japansk-russiske krigen i 1904–5. Der stod han i fyrste line; kulene beit liksom ikkje på han. Meir enn 20.000 fall i dette truleg største slaget i soga før verdskrigen.
Finland feirar 100 år som sjølvstendig stat i haust, med 6. desember som sjølve dagen. Ein inngang til soga om dette fascinerande nabofolket er å sjå Finlands kamp for sjølvstende gjennom éin mann: marskalken av Finland, Gustaf Mannerheim.
Den svenske historikaren Herman Lindqvist gav i haust ut ein spanande og fargerik biografi om denne mannen: Mannerheim – marsken, masken, myten. Feltmarkskalk av Finland, Carl Gustaf Emil Mannerheim (1867–1951), var ein tsaristisk, svensktalande offiser som tala dårleg finsk. Fem krigar utkjempa han, den siste i våpensamband med Hitler frå 1941 til 1944.
Ikkje mange finnar har vore både meir hata og ovundra enn nett han. I lagnadsfylte tidsrom var han alltid å finna i spissen for dei væpna styrkane eller i framskotne posisjonar politisk på den nasjonale ytterkanten. Han var både riksforstandar (sju månader i 1919) og president (1944–46). Han vart hata for hemnvalden mot dei raude i borgarkrigen våren 1918 og hylla til himmels som nasjonal bergingsmann under Vinterkrigen i ulivsåret 1939–40, då Stalin sende hundretusen soldatar mot det vesle landet. (Resultatet vart 26.000 drepne finnar av eit folk på litt over tre millionar; heile 260.000 russiske soldatar vart drepne.)
EIN FINSK DE GAULLE
Kan hende var han endå meir avgjerande i Framhaldskrigen 1941–44, då han fekk vikla Finland ut or den pragmatiske våpenbrorskapen med Nazi-Tyskland og slutta fred – ein hard fred – med Stalin. Då miste Finland 10 prosent av territoriet sitt. I 1919 skulle han vitja Christiania, men norsk arbeidarrørsle truga med demonstrasjonar. Mannerheim fann det tryggast å halda seg heime.
Så kven var han? Mannerheim kom til verda i ein adeleg familie i hungeråret 1867 i Villnäs slott, 30 kilometer vest frå Åbo. Svoltkatastrofen var fælsleg, tiggarskarar drog langs vegane og tok med seg tyfus. Over hundre tusen finnar omkom dette eine året.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
