Drama

Regi: Niels Arden Oplev

Rose

Med: Sofie Gråbøl, Lena Mari Christensen, Anders W.
Berthelsen, Søren Malling
Kinofilm

Det er 1997 og over tjue år sidan Inger (Gråbøl) budde i Paris. Sidan har ho budd på ein institusjon, for ho lir av schizofreni. No vert ho henta av systera Ellen (Christensen) og svoger Vagn, som på hans oppmoding tek Inger med for å sjå byen ho elska så høgt før ho blei sjuk. Transportmetode? Organisert gruppebusstur.

Bodil til Gråbøl

Det må jo nesten vera basert på ei ekte historie for at det skal vera plausibelt å ta ein person med tidvis sterke psykosar med på langtur med buss. Ved fyrste augekast var eg tilsvarande skeptisk til at ein av dei mest kjende danske skodespelarane, Sofie Gråbøl, skulle spela denne personen. Det lukta liksom amerikansk Oscar-fisking, altså at profilerte filmkjendisar tek på seg ekstra utfordrande roller tilsynelatande berre for å hanka inn den gjæve filmprisen.

Det skulle ikkje gå lange tida før dei kyniske auga mine vart fylte med tårer, gong på gong på gong. Det går forresten heilt fint å vera kynikar og gråteperse på same tid, det får eg stadig bevist, men det er altså noko spesielt med Rose. Og måtte Sofie Gråbøl få alskens prisar for rolletolkinga si.

Grinebitarperse

Ein viktig faktor for å overvelda kjenslesenteret i hjernen er utvilsamt all omtanken som kjem fram, alt frå dei perplekse, men velmeinande passasjerane til den sympatiske og romslege bussjåføren. Som i alle grinefilmar må det inn ein skikkeleg slemming som er så lite likandes at ein berre veit at han kjem til å snu til slutt. Dette tilfører Søren Malling heilt strålande i rolla som lektor Skælbæk, med kona og sonen Christian som nydelege motstykke til supergrinebitaren.

Og så venskapet mellom tolvårige Christian og Inger, då. Og så kor utruleg fin Vagn er, då. Og kor sterk syster Ellen er opp mot den kontrollerande mora, då. Om du no har skjønt det, så er Rose ein utprega feelgood-film, berre utan kjensla av kalkulerande knappetrykking som så mange i denne sjangeren osar av. Det kan vera ein balansegang der resultatet ofte er eit mageplask på feil side av streken, mens her overtek den eine fine situasjonen etter den andre utan at det kjennest tomt og klisjéaktig. Det er fand’me bra gjort.

Varmen

Det er ironisk at å grine på dansk betyr å le, for sjølv om det er mykje fin og lun humor her, så pressar definitivt tårene meir på enn latteren. Rose klarar også gje ei slags oppreising til dei som lir av denne kanskje mest frykta psykiske sjukdomen, nemleg schizofreni.

Eg skjønar uroa til medpassasjerane då Inger reiser seg og fortel kva ho strir med. Og den eg minst har lyst å identifisera meg med, fordomsfulle, kjipe lektor Skælbæk, han er nok på mange måtar den som talar for dei oppriktige, men ikkje uttalte tankar til mange. Tenk på Olav H. Hauge, som vart diagnostisert med schizofreni i ung alder – ein skal ikkje gløyma dei mange nyansane ei mental liding har, at også dei som lir, har sine opp- og nedturar innanfor sitt spekter, og at ingen er ein sjukdom.

Rose prøver ikkje å skjønnmåla korleis livet til Inger er, filmen får berre så godt fram at ho er eit mangefasettert menneske, ho som alle andre. Det klaraste sparket kjem til den overbeskyttande mora, som gjerne vil infantilisera Inger og undergrava systera Ellens innsats for å sleppa overformynderiet. Eg tolkar det ikkje som ei friskgjering av Inger eller ei bagatellisering av alvorleg psykisk sjukdom, berre ei heilt riktig nyansering av menneska bak diagnosane. Det er ikkje verst for ein film som mest av alt berre er nydeleg, hjartevarm og så inni hampen rørande.

Brit Aksnes

Brit Aksnes er frilans kultur­arbeidar og fast filmmeldar
i Dag og Tid.