Drama

Regi: Gunnar Vikene

Krigsseileren

Med: Kristoffer Joner,
Pål Sverre Hagen, Ine Marie Wilmann
Kinofilm

Handlinga startar i Bergen, 1939, sju månader før den tyske okkupasjonen. Alfred (Joner) og Sigbjørn (Hagen) har hyre på båt og skal etter planen vera vekke i 18 månader. Ikkje veit dei og kona til Alfred, Cecilia (Wilmann), at krigen skal halda ektemann og far Alfred vekke frå familien langt lenger enn dette.

Plikthelten

Du skal vera særs lite interessert i film, kultur, andre verdskrig eller aviser generelt for ikkje å ha fått med deg den største norske filmsatsinga på årevis og faktisk nokosinne om du ser på prislappen. Men prisen for prisen vil mest sannsynleg vera nettopp prisar, nærare bestemt Amanda-prisar i bøtter og spann til neste år. For viss det er noko me likar her til lands, så er det heltefilmar om den vanlege mannen (og av og til kvinna) som ofra seg for konge og fedreland.

Og absolutt ingenting kan slå at dette handlar om ei gruppe som fekk lite merksemd og takksemd heilt inntil for nokre få år sidan. 30.000 sjøfolk segla for dei allierte under andre verdskrigen, og halvparten av skipa gjekk ned.

Det var ikkje før Jon Michelets bokserie, En sjøens helt, som kom i fem bind frå 2012, at det kollektive samfunnsminnet hugsa på alle desse som frakta varer og ammunisjon sjøvegen utan noko val.

Å gjera si plikt høyrest kanskje ikkje helteaktig ut, men under omstenda skildra i både bøkene til Michelet og no i filmen Krigsseileren, er det akkurat desse pliktoppfyllande sjøfolka som er heltane.

Kvardagshelten

Hovudrolla er som skriven for Kristoffer Joner, og det er ho kan hende også? Han er iallfall fullstendig riktig i rolla som ærleg hardtarbeidande mann med enkle mål i livet, der kjærleiken til kone og barn er viktigaste drivkrafta. Alfred, kallenamn Freddy, gjev ikkje uttrykk for at det er fedrelandet han jobbar for: Når han strekkjer seg så langt som han gjer, er det for venskap og omsorg for menneske og for å verte gjenforeint med familien.

Det er sårbart og sterkt på same tid, ein kombinasjon Joner har hatt som varemerke lenge og som kler han, særleg som Freddy, særleg som ein kvardagshelt. Utanom han er det ikkje all verdas rom for nyanserte roller – i eit slikt drama treng ein klare karakterar som har sin funksjon i puslespelet som til saman skal danna bilete av kvardagshelten.

Både Hagen og Wilmann gjer jobben sin, utan at eg vert vidare engasjert, verken eine eller andre vegen. Det kan også ha med tidsavgrensingane å gjera, at persongalleriet må presenterast kjapt for å gje rom til handlinga.

Avkorta

Dette er kanskje hovudinnvendinga mi, at trass i to og ein halv time verkar Krigsseileren for kort. Eller rettare sagt: Det verkar som ein TV-serie som har vorte klipt ned. Store ulukker har måtta vika plassen for andre store ulukker, kan ein seia. Særleg siste delen er så brutalt avklipt at eg stussar. Han framstår meir som eit melodramatisk vedheng og bidreg igjen til kjensla av at det eigentleg var meininga å laga ein serie over fleire episodar.

Eg skjønar at dei meir intime scenene i andre halvdel har vorte med for den dramatiske effekten, men når ei lita, konkret scene er alt som reflekterer uretten krigsseglarane vart utsette for i etterkant, så verkar prioriteringa tidsknipen heller enn å vilja undergrava poenget. Dei personlege nederlaga understrekar sjølvsagt mykje av det som går tapt i ein krig, men hardare kritikk mot den statlege behandlinga av krigsveteranar hadde sjåaren tolt. Sjåarane får uansett ein storslegen film som dei garantert kan diskutera vidare med alle andre dei kjenner, som også kjem til å sjå filmen – og bra er det.

Brit Aksnes

Brit Aksnes er skribent, programskapar, kulturarbeidar og fast filmmeldar i Dag og Tid.