Dokumentar

Regi: Silje Evensmo Jacobsen

Ukjent landskap

Med: Nik, Freja, Ronja, Falk og Ulv – og Maria Gros Vatne
Kinofilm

Ute på eit idyllisk gardsbruk ein stad nær Kongsberg bur Nik, Maria og fire barn som får heimeskule og ein oppvekst tett på naturen, ulikt dei fleste andre i den alderen. Då Maria får kreft og døyr, er det opp til Nik å vidareføra livet dei hadde saman. Men det livet, det er borte, på så mange måtar.

Ronja Mariadotter

Draumen om livet på landet er sterk i mange – den gode tanken på å koma seg ut av det halsande A4-livet med barnehage, skule, SFO, jobb åtte til fire, FAU-møte, dugnad i burettslaget, kø på bussen, kø butikken, kø kø kø. Det toppar ikkje lenger søkjelista, men «småbruk» har lenge vore heilt i teten med over ein halv million søk på Finn.no.

Dei færraste tek likevel steget, slik som familien i Ukjent landskap. Fotograf og mamma Maria har fanga augeblikk som kunne gått rett inn under endelause emnetaggar på Instagram. Men viss det er éin ting det ikkje er teke takhøgde for i det koselege gardshuset, der det er høgt under taket, så er det sosiale medium og skjermtid.

Dei tre yngste ungane spring rundt med skitne fjes, flagrande hår og skinande auge mens dei brukar øks og kniv som om det var for, vel, berre kanskje to generasjonar sidan. Ronja, som Maria hadde frå før ho trefte Nik, er midt i tenåra, og det er kanskje ikkje før ungane når ein viss alder, problemet med at verda eksisterer utanfor garden, verkeleg viser seg. Og særleg når ein går frå to omsorgspersonar til éin.

«Ukjent landskap er verkeleg ein god tittel på ein svært god dokumentar.»

Kafantastiske Nik

At filmen vann juryprisen på velrenommerte Sundance filmfestival, er absolutt fortent og forståeleg, særleg sidan han er ein slags ekte Captain Fantastic (2016), spelefilmen der Viggo Mortensen spelar sjølvbergarfar som må oppdra ungane etter at mora døyr.

Regissør, produsent og filmfotograf Silje Evensmo Jacobsen har kome usedvanleg tett på intervjuobjekta sine. Når det er sagt, det kjennest ikkje som intervju, meir som å vera til stades når ting blir sagt, og at samtalar har vorte filma – det kjennest saumlaust og heilt fritt for forteljarstemmer og forklarande tekstar.

Det såraste er kanskje å følgja Ronja, som kjenner seg som skårungen, og kor enormt tomt det blir for henne då mor ikkje er der lenger. Ho flyttar inn med far sin, og dei åra me fylgjer dei, treffer Ronja si reise frå ung ungdom til vaksen ungdom sånn at det gjer vondt. Det er ikkje ein konkurranse i å ha det vondast, men altså pappa Nik... Her er så mange nivå av smerte, fortviling, sakn – det var ikkje sånn livet skulle bli! Heimlengten til England hjelper heller ikkje.

Ukjent landskap er verkeleg ein god tittel på ein svært god dokumentar som evnar å løfta blikket utan at minnet om Maria blir gjort mindre viktig. Kva anna skal ein gjera enn å leva vidare? Av og til er dette kanskje det tristaste av alt.

Brit Aksnes

Brit Aksnes er skribent, programskapar, kulturarbeidar og fast filmmeldar i Dag og Tid.