Frå Smøla og Averøya kom 30 år gamle Erling Skjølberg til Trondheim i 1952. Der skipa han Rune Forlag, som gav ut 424 bøker og småskrifter i tida 1958–87.

Det staselege murhuset med saltak i Blusuvollsbakken 7 på Singsaker stod ferdig i 1917. Hit flytta Skjølberg inn, og i nokre tiår var bustaden i andre etasje eit bokhus. Kjøkkenet var kontor, soverommet setjeri, trappegangen boklager.

Skjølberg greidde å byggje opp eit ganske sterkt kulturmiljø rundt forlaget sitt. Eit slikt miljø var mest dynamisk om det inkluderte forfattarar med mange utgivingar, gode debutantar og andre bok- og litteraturinteresserte. Dei som arbeidde med ymse blad i nynorskmiljøet i Trondheim, var ein uunnverleg faktor. Tre forfattarar som på kvar sine måtar også gav tyngd til miljøet, var Dagmar Blix, Bjarne Slapgard og Lars Vivelid.

Erling Johan Skjølberg tok examen artium ved Orkdal off. landsgymnas i 1942 og gjekk ut frå Levanger off. lærerskole i 1947. Lærarår i Trøndelag gjorde vegen kort til forleggjeriet, som han satsa fullt og heilt på frå 1962.

Då Norsk kulturråd med innkjøpsordningar for skjønnlitteratur var på plass frå 1965, venta nye tider. Meir arbeidskraft måtte inn, og frå 1969 var Sigbjørn Berg medinnehavar i forlaget. Skjølberg fekk hjerneslag i 1981 og kunne ikkje lenger drive forlaget. Då hadde han i 3 tiår også vore redaktør for minst 50 årgangar av 13 aviser, blad, tidsskrift og årbøker.

«Eg likar best å gje ut nynorsk», sa Skjølberg og laga 257 titlar på nynorsk. Fire av fem var skjønnlitterære, og heile 33 forfattarar debuterte på nynorsk på Rune. Nokre av dei blei profilerte forfattarar, som Oddmund Hagen (1977) og Torvald Sund (1979).

Arvid Hanssen hadde alt skrive mange bøker, mellom anna nokre barnebøker på nynorsk hos Norsk Barneblad. Difor sende han også manuskriptet til diktsamlinga Skuggar og stjerner dit. Ei bok med så mykje alvor og fattigdom som det Hanssen skildra, ville ikkje Johannes Farestveit gi ut.

Første tanken for diktaren var då å brenne manuskriptet, men han såg nærmare på det, endra litt og sende det til Rune Forlag. Skjølberg las, hadde sine merknader, lurte på om Hanssen burde skrive roman, og gav ut diktsamlinga i 1977. Boka var så skjemd av feil at Hanssen sjeldan las noko derifrå på arrangement. Romanen kom, han, i 1981: Søsken på Guds jord.

Sal var like viktig som manuskript. Dermed blei det mange rundturar med bilen fylt av forfattarar og bøker frå bokhuset. Eit søskenbarn samla historia om Rune Forlag i éi setning: «Det var ikkje til å undre seg over at alle bilane hans hadde dårleg fjæring bak!»

Ottar Grepstad

Neste gong: Forleggjaren som knapt sa nei