JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

BokMeldingar

Sanseleg nærvær

Utgjevinga presenterer både gjendiktingar og ord for ord-omsetjingar.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2887
20230310
2887
20230310

Dikt

Utval og gjendikting Anders W. Cappelen og Bjarne Jakhelln-Semb:

Årstidene i japansk haiku

Solum Bokvennen

Det tradisjonelle japanske haikudiktet med sine tre liner er blitt ei populær form for skrivarar og lesarar. Sjølv om haiku i si noverande form stammar frå meisteren Basho (1644–1694) og har endå eldre røter, er det framleis ei levande litterær diktform i Japan. Her til lands byrja det å kome norske gjendiktingar 1960-talet, og haiku må vel også kunne seiast å vere ei etablert form på norsk også.

Haikudiktet gjer oss merksame på augeblikket og intensiverer eit sanseleg nærvære. Diktet viser at kvardagshendingar kanskje ikkje er fullt så ordinære når ein tek seg tid og gløttar etter. Gjennom naturbilete frys eit godt haikudikt sanseaugeblikka, smeltar saman det flyktige og ævelege og lyftar det heile til ei høgare eining. «la oss gå/ ut i snøen/ og dette omkull», skriv Basho og lèt med det mennesket og snøen møtast i same rørsle. Medan haikumeisteren Issa ein stad vender seg til loppene og utvidar medvitet til både lesarane og loppene: «for dere lopper/ er vel også natten lang/ og ensom».

Det er heile denne tradisjonen Anders W. Cappelen freistar å syne fram for norske lesarar med boka Årstidene i japansk haiku. Boka presenterer 400 haikuar av 76 ulike haikudiktarar, frå Sogi (1421–1502) til Santoka (1881–1940). Meistrane i japansk haiku – Basho, Buson og Issa – har fått mest plass, med halvparten av dikta.

Norske gjendiktingar av austleg lyrikk er ofte baserte på engelske gjendiktingar. I så måte skil denne boka seg ved at gjendiktingane byggjer på ord for ord-omsetjingar frå japansk til norsk, utførte av Bjarne Jakhelln-Semb. Del to av boka inneheld desse ord for ord-omsetjingane, med grundige forklaringar til.

Dei som er interesserte, kan slik sjå korleis grunnmaterialet for dei norske gjendiktingane ser ut. Ein ser her kor mykje gjendiktaren må bidra med, særleg når ein fører over dikt frå språk som har ei anna oppbygging enn det norske. Men ein ser også at Cappelen kunne ha løyst gjendiktingane på eit anna vis, iallfall ser eg eit hav av andre val her, for små nyanseforskjellar dreg eit haiku i ei heilt anna retning. Eitt av dei mange strenge krava til eit haiku er at det skal innehalde eit årstidsord, eit kigo, og her finst kulturforskjellar som gjer gjendiktararbeidet vanskeleg.

Både Cappelen og Jakhelln-Semb har skrive opplysande forord om tradisjonen og spesifikke trekk ved japansk språk. Om kvart haiku hadde fått stå for seg sjølv på éi side, i staden for tre i slengen, hadde det vore ekstra fint. Men saknet endrar ikkje på at dette er ei flott bok som på grunn av ord for ord-omsetjingane også kan nyttast som utgangspunkt for nye, alternative gjendiktingar.

Sindre Ekrheim

Sindre Ekrheim er lyrikar og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Dikt

Utval og gjendikting Anders W. Cappelen og Bjarne Jakhelln-Semb:

Årstidene i japansk haiku

Solum Bokvennen

Det tradisjonelle japanske haikudiktet med sine tre liner er blitt ei populær form for skrivarar og lesarar. Sjølv om haiku i si noverande form stammar frå meisteren Basho (1644–1694) og har endå eldre røter, er det framleis ei levande litterær diktform i Japan. Her til lands byrja det å kome norske gjendiktingar 1960-talet, og haiku må vel også kunne seiast å vere ei etablert form på norsk også.

Haikudiktet gjer oss merksame på augeblikket og intensiverer eit sanseleg nærvære. Diktet viser at kvardagshendingar kanskje ikkje er fullt så ordinære når ein tek seg tid og gløttar etter. Gjennom naturbilete frys eit godt haikudikt sanseaugeblikka, smeltar saman det flyktige og ævelege og lyftar det heile til ei høgare eining. «la oss gå/ ut i snøen/ og dette omkull», skriv Basho og lèt med det mennesket og snøen møtast i same rørsle. Medan haikumeisteren Issa ein stad vender seg til loppene og utvidar medvitet til både lesarane og loppene: «for dere lopper/ er vel også natten lang/ og ensom».

Det er heile denne tradisjonen Anders W. Cappelen freistar å syne fram for norske lesarar med boka Årstidene i japansk haiku. Boka presenterer 400 haikuar av 76 ulike haikudiktarar, frå Sogi (1421–1502) til Santoka (1881–1940). Meistrane i japansk haiku – Basho, Buson og Issa – har fått mest plass, med halvparten av dikta.

Norske gjendiktingar av austleg lyrikk er ofte baserte på engelske gjendiktingar. I så måte skil denne boka seg ved at gjendiktingane byggjer på ord for ord-omsetjingar frå japansk til norsk, utførte av Bjarne Jakhelln-Semb. Del to av boka inneheld desse ord for ord-omsetjingane, med grundige forklaringar til.

Dei som er interesserte, kan slik sjå korleis grunnmaterialet for dei norske gjendiktingane ser ut. Ein ser her kor mykje gjendiktaren må bidra med, særleg når ein fører over dikt frå språk som har ei anna oppbygging enn det norske. Men ein ser også at Cappelen kunne ha løyst gjendiktingane på eit anna vis, iallfall ser eg eit hav av andre val her, for små nyanseforskjellar dreg eit haiku i ei heilt anna retning. Eitt av dei mange strenge krava til eit haiku er at det skal innehalde eit årstidsord, eit kigo, og her finst kulturforskjellar som gjer gjendiktararbeidet vanskeleg.

Både Cappelen og Jakhelln-Semb har skrive opplysande forord om tradisjonen og spesifikke trekk ved japansk språk. Om kvart haiku hadde fått stå for seg sjølv på éi side, i staden for tre i slengen, hadde det vore ekstra fint. Men saknet endrar ikkje på at dette er ei flott bok som på grunn av ord for ord-omsetjingane også kan nyttast som utgangspunkt for nye, alternative gjendiktingar.

Sindre Ekrheim

Sindre Ekrheim er lyrikar og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Gravfølgjet for Mohammad Mahdi Ammar og Abbas Fadel Yassin, båe drepne av eksploderande personsøkjarar i Beirut. Ammar er son til ein framståande medlem av Hizbollah-rørsla.

Gravfølgjet for Mohammad Mahdi Ammar og Abbas Fadel Yassin, båe drepne av eksploderande personsøkjarar i Beirut. Ammar er son til ein framståande medlem av Hizbollah-rørsla.

Foto: Mohamed Azakir / Reuters / NTB

KommentarSidene 2-3

Krig med personsøkjarar i folkerettsleg gråsone

Kvelden før personsøkjaråtaket endra Israels krigskabinett målsetjingane med krigen i nord. Ei eskalering låg derfor i kjømda.

Cecilie Hellestveit
Gravfølgjet for Mohammad Mahdi Ammar og Abbas Fadel Yassin, båe drepne av eksploderande personsøkjarar i Beirut. Ammar er son til ein framståande medlem av Hizbollah-rørsla.

Gravfølgjet for Mohammad Mahdi Ammar og Abbas Fadel Yassin, båe drepne av eksploderande personsøkjarar i Beirut. Ammar er son til ein framståande medlem av Hizbollah-rørsla.

Foto: Mohamed Azakir / Reuters / NTB

KommentarSidene 2-3

Krig med personsøkjarar i folkerettsleg gråsone

Kvelden før personsøkjaråtaket endra Israels krigskabinett målsetjingane med krigen i nord. Ei eskalering låg derfor i kjømda.

Cecilie Hellestveit
Laila Goody, Maria Ómarsdóttir Austgulen, Trond Espen Seim og John Emil Jørgenrud i nachspielet frå helvete som stykket til Edward Albee blir kalla.

Laila Goody, Maria Ómarsdóttir Austgulen, Trond Espen Seim og John Emil Jørgenrud i nachspielet frå helvete som stykket til Edward Albee blir kalla.

Foto: Erika Hebbert

TeaterMeldingar
Jan H. Landro

Sterkt om livsløgn og overleving

Gode skodespelar­prestasjonar i intens kamp på liv og død.

Den nye statsministeren i Frankrike, Michel Barnier, blir klappa inn av den utgåande, Gabriel Attal, i ein seremoni på Hôtel Matignon i Paris 5. september.

Den nye statsministeren i Frankrike, Michel Barnier, blir klappa inn av den utgåande, Gabriel Attal, i ein seremoni på Hôtel Matignon i Paris 5. september.

Foto: Stephane De Sakutin / Reuters / NTB

KommentarSamfunn
Bjørn Kvalsvik Nicolaysen

Ny statsminister med gjeld, utan budsjett

No lyt alt skje raskt i fransk politikk for å avverje nye kriser.

Justis- og beredskapsminister Emilie Enger Mehl på veg til pressetreffet om motarbeiding av kriminalitet. Også statsminister Jonas Gahr Støre og finansminister Trygve Slagsvold Vedum deltok.

Justis- og beredskapsminister Emilie Enger Mehl på veg til pressetreffet om motarbeiding av kriminalitet. Også statsminister Jonas Gahr Støre og finansminister Trygve Slagsvold Vedum deltok.

Foto: Thomas Fure / NTB

Samfunn
Sofie May Rånes

– No ser me effekten av færre politifolk

Det er mykje regjeringa kunne gjort som dei ikkje har gjort. Me er ikkje imponerte, seier Helge André Njåstad (FrP).

Då nordmennene kom til Færøyane, eller Fårøyane, rundt 800 var «hagane fulle av sau, som irane hadde ale upp, bergi tekte med fugl, nøgdi med rekved til husbyggjing, fisk og kval utanfor døri og vetrar so milde at sau og hest levde ute», skreiv landsfaderen Jóannes Patursson i boka Frå Færøyane i 1925.  I dag er det om lag 70.000 sauer som går fritt ikring, også rundt Tórshavn.

Då nordmennene kom til Færøyane, eller Fårøyane, rundt 800 var «hagane fulle av sau, som irane hadde ale upp, bergi tekte med fugl, nøgdi med rekved til husbyggjing, fisk og kval utanfor døri og vetrar so milde at sau og hest levde ute», skreiv landsfaderen Jóannes Patursson i boka Frå Færøyane i 1925. I dag er det om lag 70.000 sauer som går fritt ikring, også rundt Tórshavn.

Alle foto: Hallgeir Opedal

ReportasjeFeature

Nytt frå vestfronten

Ute i Atlanterhavet ligg Færøyane som ein front mot lågtrykk, vestavêr og liberale haldningar.

Hallgeir Opedal
Då nordmennene kom til Færøyane, eller Fårøyane, rundt 800 var «hagane fulle av sau, som irane hadde ale upp, bergi tekte med fugl, nøgdi med rekved til husbyggjing, fisk og kval utanfor døri og vetrar so milde at sau og hest levde ute», skreiv landsfaderen Jóannes Patursson i boka Frå Færøyane i 1925.  I dag er det om lag 70.000 sauer som går fritt ikring, også rundt Tórshavn.

Då nordmennene kom til Færøyane, eller Fårøyane, rundt 800 var «hagane fulle av sau, som irane hadde ale upp, bergi tekte med fugl, nøgdi med rekved til husbyggjing, fisk og kval utanfor døri og vetrar so milde at sau og hest levde ute», skreiv landsfaderen Jóannes Patursson i boka Frå Færøyane i 1925. I dag er det om lag 70.000 sauer som går fritt ikring, også rundt Tórshavn.

Alle foto: Hallgeir Opedal

ReportasjeFeature

Nytt frå vestfronten

Ute i Atlanterhavet ligg Færøyane som ein front mot lågtrykk, vestavêr og liberale haldningar.

Hallgeir Opedal

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis