Poesien må gripast
Fyldig og godt utval av Björling på norsk
Gunnar Björling døydde i 1960, 73 år gammal.
Foto: Ateljé Apollo / SLS
Dikt
Gunnar Björling:
Jeg vil en tanke
Gjendikta av Yngve Pedersen
Kolon forlag 2019
Den finlandssvenske modernisten Gunnar Björling (1887–1960) vert rekna som fornyar av den modernistiske poesien. Sjølv om poesien til Björling kan verke framandarta, finst det klarleik, openheit og ikkje minst venleik i dikta hans: «Hund bykser glad/ gutt klyver fjell/ dag over jord/ jordens lys og høst».
Björlings dikt syner interesse for ordas lyd- og meiningspotensial, i tråd med fysikkens interesse for partikkelen, men ordatomet står likevel ikkje aleine. Det første som først slår ein, er den uvanlege handsaminga av språket, rytmen, kjensla av at språket på uhøyrde måtar bryt den vande grammatikkens reglar. Kva er hensikta? Ifølgje Poul Borum lærer Björlings dikt oss å oppleve betre.
Kjensler
Oppleving er eit nøkkelord. Opplevinga av lyrikken, også omverda, gjennom kjenslene, er viktigare enn den rasjonelle tilnærminga til desse fenomena. I det minste utfyller opplevinga og rasjonaliteten kvarandre i tilfellet Björlings lyrikk. I eit aforistisk kortdikt, der det heiter at «Livet er ikkje begripelig; det er til å gripe», gjeld utsegna like mykje for poesien: Han må gripast, ikkje berre forståast og tolkast.
Fleire har peikt på at dei tjue diktbøkene, frå debutsamlinga Vilande dag (1922) til Du går de ord (1955), utgjer éi strøymande poetisk dagbok. Kortdikta glir i kvarandre, slik diktbøkene også verkar å gli i kvarandre. Diktet er ein uavgrensa storleik. Hos Björling finst ein optimisme, ei glede over lyset og livet, ei tiltru til mennesket og omverda, som står i opposisjon det ytre livet til Björling, prega som det var av økonomiske problem.
Representativt
Trass at stilen til Björling er attkjenneleg, kan ein spore fornying, variasjon og inspirasjon frå ulike kjelder frå bok til bok. Yngve Pedersen, gjendiktaren, har difor gjort eit klokt val når han har plukka representative dikt frå alle diktbøkene, slik at det er mogleg å følgje utviklinga. Pedersens norske gjendikting er verkeleg tru mot stilen og tenkinga til Björling. Sidan Björlings lyrikk fortonar seg framandarta, reagerer kanskje nokon på at utvalet ikkje er forsynt med ein introduksjonstekst. På ei anna side lèt ein då lyrikken tale for seg, noko som er i tråd med Björlings lyriske haldning: «Og å ikke snakke mer/ det tar et liv å si».
Sindre Ekrheim
Sindre Ekrheim er lyrikar og fast bokmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Dikt
Gunnar Björling:
Jeg vil en tanke
Gjendikta av Yngve Pedersen
Kolon forlag 2019
Den finlandssvenske modernisten Gunnar Björling (1887–1960) vert rekna som fornyar av den modernistiske poesien. Sjølv om poesien til Björling kan verke framandarta, finst det klarleik, openheit og ikkje minst venleik i dikta hans: «Hund bykser glad/ gutt klyver fjell/ dag over jord/ jordens lys og høst».
Björlings dikt syner interesse for ordas lyd- og meiningspotensial, i tråd med fysikkens interesse for partikkelen, men ordatomet står likevel ikkje aleine. Det første som først slår ein, er den uvanlege handsaminga av språket, rytmen, kjensla av at språket på uhøyrde måtar bryt den vande grammatikkens reglar. Kva er hensikta? Ifølgje Poul Borum lærer Björlings dikt oss å oppleve betre.
Kjensler
Oppleving er eit nøkkelord. Opplevinga av lyrikken, også omverda, gjennom kjenslene, er viktigare enn den rasjonelle tilnærminga til desse fenomena. I det minste utfyller opplevinga og rasjonaliteten kvarandre i tilfellet Björlings lyrikk. I eit aforistisk kortdikt, der det heiter at «Livet er ikkje begripelig; det er til å gripe», gjeld utsegna like mykje for poesien: Han må gripast, ikkje berre forståast og tolkast.
Fleire har peikt på at dei tjue diktbøkene, frå debutsamlinga Vilande dag (1922) til Du går de ord (1955), utgjer éi strøymande poetisk dagbok. Kortdikta glir i kvarandre, slik diktbøkene også verkar å gli i kvarandre. Diktet er ein uavgrensa storleik. Hos Björling finst ein optimisme, ei glede over lyset og livet, ei tiltru til mennesket og omverda, som står i opposisjon det ytre livet til Björling, prega som det var av økonomiske problem.
Representativt
Trass at stilen til Björling er attkjenneleg, kan ein spore fornying, variasjon og inspirasjon frå ulike kjelder frå bok til bok. Yngve Pedersen, gjendiktaren, har difor gjort eit klokt val når han har plukka representative dikt frå alle diktbøkene, slik at det er mogleg å følgje utviklinga. Pedersens norske gjendikting er verkeleg tru mot stilen og tenkinga til Björling. Sidan Björlings lyrikk fortonar seg framandarta, reagerer kanskje nokon på at utvalet ikkje er forsynt med ein introduksjonstekst. På ei anna side lèt ein då lyrikken tale for seg, noko som er i tråd med Björlings lyriske haldning: «Og å ikke snakke mer/ det tar et liv å si».
Sindre Ekrheim
Sindre Ekrheim er lyrikar og fast bokmeldar i Dag og Tid.
Pedersens norske gjendikting er verkeleg tru mot stilen og tenkinga til Björling.
Fleire artiklar
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.
Foto: Frederik Ringnes / NTB
Husforsikring i hardt vêr
Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?
Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.
Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB
Vestre må avslutte konflikter og beklage
«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»
Teikning: May Linn Clement
Tid for realitetsorientering
Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.
Ruslan Gorovij sender pengane han tener som artist, heim til Kyiv, der vener kjøper vedlass til ukrainarar som treng varme i vinter.
Foto: Ukrainian online sales
Eit nytt lovframlegg som legg opp til at det skal bli straffbart å selje ulovleg hogd skog, vil ikkje minst råke folk i øydelagde hus.
James Rebanks på Lillehammer sist veke.
Foto: Morten A. Strøksnes
Ein mann for alle årstider
LILLEHAMMER: Etter å ha skrive to svært populære bøker om landbruk og sauehald hamna James Rebanks i ei krise som førte han til eit dunvær på Helgeland.