Roman

Katja Oskamp:

Marzahn, mon amour

Omsett av Miriam Lane
Forlaget Press

Om føter og røter

Katja Oskamp ser mennesket bokstaveleg tala nedanfrå.

Tyske Katja Oskamp har skrive fleire bøker og jobba med teater. Med Marzahn, mon amour har ho laga ei nydeleg lita samling miniportrett av kundane i ein fotpleiesalong. Salongen ligg langt aust i Berlin, i det tidlegare DDR.

Marzahn var ei stund den største drabantbyen i den tyske hovudstaden. Til salongen kjem alle slags menneske med føter som ber sterke og ofte smertefulle vitnesbyrd om krevjande liv. Sjølv om forteljaren (som har mykje til felles med forfattaren) har bakgrunn frå eit kulturelt sett meir prestisjefylt miljø, er blikket hennar på menneska ho møter, prega av ein grunnleggande og sjølvsagt respekt.

Språket er enkelt, og kvart kapittel er som små smykke av presise, talande detaljar. Fru Bonkat snakkar med «et ørlite snev av et underkjølt, nordisk tonefall». Om Tiffy, den stolte eigaren av salongen, får vi vite: «Hun vil ikke ha takk, og hun vil heller ikke måtte si takk.»

Blir fotpleiar

Om årsaka til karrierebytet blir det slått fast i byrjinga av boka: «Når du er blitt usynlig, kan du gjøre fryktelige ting, fantastiske ting, sære ting.» Hovudpersonen er midt i livet, forfattarkarrieren har gått i stå, barnet klarar seg sjølv. Grunnen sviktar under – ja, nettopp: føtene.

Ho kjenner det som om ho svømmer midt ute på eit stort vatn og verken kan sjå det ho reiste frå, eller kva som finst på breidda ho er på veg mot. Å velje akkurat fotpleie som ei løysing på midtlivskrisa er kanskje sært, i alle fall sjeldan. Som alt elles i boka er likevel ikkje overgangen framstilt som noko fall, men skildra med overskot og humor.

Det overraskande perspektivet skal vise seg å gi rikt høve til innsiktsfulle menneskemøte. Vi får inngåande skildringar av alle slags fotmedisinske skavankar. Oskamps aksept og varme smittar, og vi les med interesse om inngrodde neglar, hammartær og føter så nedtrakka at eigaren går på sjølve knokkelen. Den veldige ømheita strålar frå kvar side. Dei fleste gjer så godt dei kan, seier denne romanen. Alle blir vi merkte av livsvandringa.

Berre éin i det mangslunge persongalleriet blir omtalt med mild antipati. Eberhard Pietsch går rundt i verda som om han framleis er ein viktig partisekretær i DDR, sjølv om han for lengst er tilsidesett både yrkesmessig og elles i livet. Denne karakteren blir antitesen til haldninga og bodskapen i heile romanen: Han ser ned på andre og avslører slik sin store toskeskap.

Fru Bonkat

Aller sterkast inntrykk gjer soga om Fru Bonkat. Om henne står det at «hvert skritt hun tar er smertefullt, men det hindrer henne ikke i å ta dem». Først som godt mogen kvinne fekk ho råd til skikkelege sko. Som krigsflyktning frå Kaliningrad vaks ho opp i elendige kår og sprang, stod og gjekk i skotøy så elendig at det øydela føtene. Med eit ukueleg pågangsmot klora ho seg opp, tok fleire utdanningar og fekk viktige stillingar i helsevesenet. I salongen får ho noko lindring for dei smertefulle undersåttane og fortel smilande frå den sterke livssoga.

Og nettopp om «Fru Bonkat» har eg ein merknad, eller kanskje heller eit spørsmål, til omsetjinga til Miriam Lane, som i det heile verkar botnsolid: Tiltalen «Fru» pluss etternamn vart fram til nyleg brukt om ei gift kvinne på norsk. Her blir det brukt om ei ugift. Eg søkjer nettet og ser at denne bruken er vanleg på tysk, og dessutan mogleg på norsk. Men for meg var dette forvirrande og er kanskje ukjent for fleire? I alle høve har jo heile bruken av «herr» og «fru» meir eller mindre gått ut av bruk her hos oss. Eg seier ikkje at det er feil omsetjing, berre at det fekk meg til å stusse.

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er forfattar, lektor og fast meldar for Dag og Tid.