Roman

Carl Henrik Berge:

Saltstøttens sønn

Kolon Forlag

Litt uærbødig, kanskje, men eg må tenke på det mor mi sa til meg då eg var lita og gjorde grimasar: «Ikkje gjer slik, du kan bli slik», når eg opnar Carl Henrik Berges debutroman Saltstøttens sønn og finn at fleire personar er forvandla til saltstøtter. Har dei ikkje høyrt på mor si? Men lenger enn det kan eg ikkje trekke den assosiasjonen, for i denne romanen er det verken plass til grimasar eller til å vere uærbødig.

Språksterkt

Ein ørkenby blir ramma av ein katastrofe, det kan vere ei straff frå det høge, og dei som ikkje blir til saltstøtter, legg ut på vandring. Vi følger mora og sonen, taktekkaren, kjøpmannen, portvaktaren, syaren og andre skikkelsar på si ferd i eit mytisk eller bibelsk landskap bort frå den varsla flaumen, eller «floden», som det står.

Det er ikkje snakk om ein bekk som renn over. Nokre kjem til Havbyen, der dei går om bord i eit skip som eventyrleg nok har både åkrar, stallar og forretningar om bord, andre kjem til Marmorbyen, der dei aldri ser sol eller dagslys. Det er eit univers og ei forteljing som ikkje kallar på ei realistisk lesing, men som ein heller må lese slik ein møter religiøse tekstar, antikke drama eller eventyr: Det står noko der, men ikkje nødvendigvis (berre) på linjene.

I Berges roman står det ein heil del, særleg i språkføringa. Ein treng ikkje ein filmatisk notidsroman å «engasjere seg i» når ein kan få setningar som denne:

«Hvordan vet du at floden kommer? Jeg har hørt at den bare er et rykte.

Kjærlighet er et rykte, sa mannen. Floden står skrevet i stjernene.»

Eller den dramatiske:

«Offerplassen var et krater, leirplassen et flammehav.

Menneskene i oljesølet lignet nyfødte kalver i slimposer.

En hest i brann forsøkte å flykte fra seg selv.

En armløs mann lette etter hendene sine.

En kvinne holdt innvollene sine på plass som en bylt skittentøy.»

Det er grufulle, men presise og konsistente bilde, og den knappe stilen understrekar den arkaiske, distanserte forteljarforma. Paradoksalt nok skaper distansen ein følbar nærleik til stoffet.

Om kunst og haldningar

Lesaren må vere førebudd på sjølv å vere med på å definere kva boka seier noko om. Eg sa ikkje «handlar om». For meg ligg den gode lesaropplevinga i små drypp av innsikter som dukkar opp i formuleringar og ordvekslingar undervegs. I tillegg finst det fleire hint til kunsten i denne romanen: til kva som kan utgjere kunst, og kva rolle han kan spele for oss. Sjølve saltstøttene tangerer denne tematikken. Står saltstøttene nærmast Gud eller kunsten i si katastrofale forvandling?

I tillegg kjem ei haldning til syne i slutten av romanen som opnar for ei postapokalyptisk reorientering:

«Det er bare ruiner, sa mannen.

Noe må man bo i, sa syersken.

Vi kan bo hvor som helst, sa mannen.

Vi kan reise når som helst, sa syersken.»

Ein slags «Home is where your heart is», altså. Carl Henrik Berge har levert ein original, språksterk, historie- og sjangermedviten debutroman som krev sin lesar, men som er eit utsøkt stykke arbeid.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.