Ein elegi

Therese Tungen:

Snu deg. Edvins bok

Aschehoug

Ein kan tru at om ein opplever å miste eit barn, har ein nok med å gjennomleve det éin gong, om ein ikkje skal skrive seg gjennom det på ny. Men som Therese Tungen skriv i Snu deg. Edvins bok: «Da sonen min døydde, seks år og ti månader gammal, visste eg at eg måtte skrive om kva som hende med oss. Og kva som hadde hendt med han. Eg måtte skrive for å dokumentere og for betre å forstå.»

Pusle livet saman

Edvin blei nesten sju år. Han døydde brått og uventa av hjernebløding seinsommaren 2020. Og gjennom Tungens utforsking av kva som skjedde, på eit ytre hendingsplan og eit indre tankeplan, forstår også lesaren betre. Sorga kan kallast ein prosess mellom fornekting og forsoning, og Tungen tar tak i dei mange rasjonelle, irrasjonelle, opprivande og styrkande stadia på denne vegen.

Dette gjer ho ved både å halde på ein overordna kronologi som gjer at lesaren kjenner på kroppen kor langt eit år er, og ved å hoppe fram og tilbake i tid innanfor denne ramma, slik ein jo må tenke seg at ein gjer i ein sjokkarta situasjon. Leik på graset i den eine augeblinken, helikopter i den andre, sjukehusseng, gravferd, tilbakeblikk til ferieturar, og kunne vi sett teikn på sjukdom tidlegare? Livet blir aldri meir det same, ein må pusle det saman på nytt, med både fortida og framtida i eit nytt skjær.

Merkte av tapet

«Eg skriv om det som hende, frå presens til preteritum, og føler at eg skriv han død», står det ein plass. Denne sterke utsegna seier noko om kva for realitetar det kjennest nærmast umogleg for oss å gripe. Men etter kvart som forfattaren arbeider med stoffet i skrift, lar meir og meir seg gripe.

Ho skriv om kor viktig det var ei stund å vite kva for stader Edvin blei flytta mellom etter at han døydde, og til kva tid. Nøyaktig når blei han kremert? Noko anna viktig med stader er ikkje-stadene: Kvar er kroppen, når han ikkje finst meir? Og kvar blir det av Edvins vesen? Det står: «Kor er latteren, det blå blikket, måten å gå på.»

Ho skriv om korleis minna, sjølv i det iherdige arbeidet med å stable hendingsgangen på beina, lett kan forskyve seg. Korleis ein på irrasjonelt vis sparer på klede og sykkelhjelm i tilfelle Edvin kjem tilbake. Og ikkje minst: Korleis mor Therese, far Bår, storesøster Idun saman med andre nære slektningar alle blir merkte av tapet av Edvin, og korleis dei hjelper kvarandre vidare etter beste evne. «Vi var blitt ein del av sorgklubben, ein gjeng vi aldri ønskte oss inn i.»

Godt komponert

Like mykje som boka handlar om å prøve å gripe ein ubegripeleg situasjon, handlar ho om å forstå, og fortelje, kven Edvin var. Guten står fram for oss som eigenarta, livsglad, klok og uredd. Eller som Tungen skriv: «(...) djupt humoristisk, sjølvkritisk, iblant spenna gæren.» Det er fint å få eit inngåande portrett av eit kort, men rikt liv, skrive med respekt og nesten undring for dette mennesket, og det oppi ei stadfesting av at dette livet ikkje skulle gå vidare.

Snu deg er ei naken, skakande bok som etterlèt i alle fall denne lesaren djupt prega. Ho er også godt komponert, vekslande mellom kortare og lengre kapittel, nokre heilt nede i kortprosastil og -format – og bygd opp på ein måte som gjer at også vi kan følgje denne prosessen, som må ha framstått så mykje meir kaotisk i røyndomen.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.