Roman

Ingvill Kjærstein:

Austvestpassasjen

Samlaget

Tap og translasjon

Ingvill Kjærstein skriv om ei fortapt kvinne i eit eksotisk miljø.

Ingvill Kjærstein debuterer med ein roman som hovudsakleg går føre seg i Japan. Den namnlause eg-forteljaren er norsk og i tjueåra. Ho jobbar som språklærar, mest i engelsk, i Kyoto. Livet hennar er nokså tomt og gledelaust. Sett bort frå ein god nabo har ho få eller ingen vener.

Av og til møter ho ei elskarinne og har sadomasochistisk sex. Om relasjonen mellom desse to står dette sitatet tidleg i boka, setninga fortel mykje om hovudpersonen: «Sjølv om eg ikkje var forelska, hadde ho noko som eg trong. Ho viste ikkje miskunn, og det stadfesta noko inne i meg, at verda var brutal, at alt eg kunne stole på var at om eg sa stopp, så stoppa det, iallfall for ei lita stund, til eg hadde henta meg inn att og var klar til å stadfeste verda på ny.»

Å ville stadfeste verda og sjølvet gjennom smerte gir meir enn eit hint om psykiske vanskar. Men kva er det som feilar denne unge kvinna? Og kva er det romanen vil?

Det framandgjorde

Det eksotiske Japan verkar presist skildra (eg har ikkje førstehandskunnskap her). Kjærstein er jamt over sikker språkleg, og språk er jo eit tema i seg sjølv her. Mange japanske ord er attgjevne med dei originale teikna på boksida og med den norske omsetjinga i små bokstavar over. Slik spring det japanske lesaren direkte i auga på ein overraskande og talande måte. Forfattaren er også ganske flink til å risse opp tydelege scener og karakterar, ofte med eit skeivt og lett karikert blikk.

Vi følgjer hovudpersonen gjennom dagane hennar, i fritida og på jobben der ho har pussige dialogar med dei ho treffer og underviser. Mykje handlar om kulturforskjellar og om å vere i det framande. Det er underhaldande – og lærerikt om Japan. Dei første kanskje tretti sidene er eg heilt med, spent på kva som vil skje vidare. Utetter i lesinga av boka endrar dette seg, og frustrasjonen stig. Med stadig større utolmod ventar eg på noko som kan feste handlinga i noko større og djupare, og lage ein heilskap av alle episodane.

Kjærsteins roman fekk meg til å tenkje på den suksessrike filmen Lost in translation frå 2003, som òg går føre seg i Japan. Til liks med filmen tematiserer Austvestpassasjen språk, kommunikasjon og det å oppleve seg framandgjord både kulturelt og i nære relasjonar. Men der filmen utfordrar vande førestillingar med interessante og overraskande vendingar, rotar handlingstrådane i romanen seg bort i stadig nye sidespor som tar brodd og nerve ut av teksten.

«Forfattaren er også ganske flink til å risse opp tydelege scener og karakterar, ofte med eit skeivt og lett karikert blikk.»

Dulde traume?

Iblant ringer kusina frå Noreg, den einaste som ser ut til å ha eit nokolunde nært tilhøve til hovudpersonen. Også denne nærleiken vik ho unna, tar ikkje telefonen eller svarar heilt kort. Ingen tvil om at denne kvinna slit. Ein meir enn anar at det må liggje noko mørkt og dult i bakgrunnen hennar.

Godt over midtvegs i boka kjem det ei dramatisk melding frå Noreg, og eg tenkjer: Greitt, no skal me endeleg få greie på kva som ligg under her, få vite kvifor denne unge kvinna har valt å leve dette nokså miserable livet så veldig langt heimanfrå. «Bestemama», den einaste omsorgspersonen i oppveksten til hovudkarakteren, ligg på det siste. Etter ein lang flytur får ho med seg dei aller siste timane med bestemora og gravferda etterpå. Her viser den unge kvinna endeleg nokre sterke kjensler. Dessverre rører scenene i liten grad lesaren, som heller ikkje blir særleg meir opplyst om kva som har traumatisert hovudpersonen.

Ei av dei aller siste setningane lyder slik: «Sikadane skreik så høgt frå alle trea, det var som dei ville fortelje meg noko.» Men eg undrar stadig: Kva var det Kjærstein ville fortelje meg?

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er forfattar, lektor og fast meldar i Dag og Tid.