Fabel

Eirik Skrede:

Krængk

Tiden

Når ei bok opnar på denne måten: «Æ å shæfenn på Bokihose satt i glassbure på Nestrajnna kjøpesænterr lamme sænnterledern.», gnir ein seg i auga, blar vidare i boka for å sjå om det verkeleg skal vere slik på kvar side, og det skal det. Då tenker ein at dette kan ta si tid, det er berre å brygge seg store mengder kaffi.

Gleda ved å bli skjelt ut

Heile romanen, eller fabelen, som forfattar Eirik Skrede kallar han, er skriven på dialekt frå Lakselvbukt i Troms (med stavekontrollen avslått, går eg ut frå). På denne måten tar sjølvsagt språket mykje plass, og ein må arbeide seg inn i det ved å ta i bruk fleire delar av seg sjølv enn lesebrillene. Ein må høyre for seg dialekten. Då kjem innhaldet bak denne språkveggen til syne. Det er krevjande, men som løn for strevet får ein servert ei skikkeleg røvarhistorie.

Naijsolaisen jobbar i bokhandel, under ein sjef som tenker utelukkande kommersielt, og som jamt underslår pengar frå kassa for å finansiere eige misbruk. Han høyrer ikkje etter når Naijsolaisen føreslår å arrangere opplesingar, lage bokanbefalingsblogg eller andre tiltak som kan fremme den gode litteraturen. «Om fållk bare kojnne læsst litt flere ångklie bøkerr, da hadde det i det minnste værtt håp.»

Kva er sjefen avhengig av? Krenking, eller krængk, som tittelen lyder. I likskap med fleire andre på småstaden har han kasta seg på den nye bølga der ein betaler i dyre dommar for å bli skjelt ut. Det viser seg at ingen er grovare i utskjellingsmålet enn mor til Naijsolaisen, og med eitt er også dei i businessen. No melder det seg eit nærast filosofisk spørsmål om kvifor krængk ikkje verkar på alle, og svaret skal ikkje røpast her. Det er ein del av «krim»driven i forteljinga.

Morosam studie

Som i alle gode røvarhistorier herskar også her overdrivinga, blant anna får vi vite at ein kan blande ut krængket, ein kan få knekk i knea av bruken, ein kan attpå til kjenne bakrus: «Krængkenn hadde byjnnt å je sæ. Æ va på vei ijnn i bakkrængkinga.» Den skyggefulle bakevja Hællvettessdaln, der det er mykje krængk å finne, er skildra som eit forstadens Twin Peaks. Og toppen av overdrivinga er sjølvsagt språket sjølv. Når det står «sællysanness» er det ikkje ved første augekast innlysande at det står «sjølvlysande». Det kan òg vere snakk om Sally Sannes frå Haugesund, henta frå ein tekst av Kolbein Falkeid og framført av Vamp.

Det språklege bildet gir ikkje berre lesaren noko å bryne seg på, det er i seg sjølv ein fonetisk studie, og svært interessant som det. Boka er eit lydbilde, eller rettare eit bilde av ein spesifikk dialektlyd. Bergensarar og stordabuar får òg fonetisert seg i denne forteljinga, og det er rett morosamt å lese.

Ein fabel kan vere ei likning, ein satire. Krængk kan definitivt lesast som ein tekst med brodd mot eit politisk slapt, naivt eller medvitslaust Noreg, ikkje minst med tanke på utkantstroka.

Ei anna side ved fabelen som sjanger er den reine underhaldninga. Skredes roman kan også lesast blott til lyst. Det får meg til å tenke på noko anna vittig eg såg i ein teikneserie: «Ikkje høyr på Æsop, han berre fablar.»

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.