Roman

Rune Salvesen:

Antifeministen

Cappelen Damm

Fillip reiser til barndomsheimen for å rydde ut etter at mor hans er død. Han er letta over at ho er borte, og gler seg til å selje huset for å kunne kjøpe seg litt fred og ro for familien med eit feriehus i Cannes. Han kan verke kjenslelaus som tenker slik, men det kjem etter kvart fram at det kan vere mora har gjort seg fortent til å ikkje bli så altfor djupt sakna.

Også på andre måtar er Fillip noko kjenslevridd, eller kjensleridd. Han omtalar kvinner som svake, tiltakslause vesen som gir opp med ein gong dei møter motstand. Gjerne før. Samstundes ber han, som assisterande avdelingssjukepleier, tre kvinnelege pleiarar over femti om å halde seg i bakgrunnen når ein vanskeleg pasient skal taklast, sjølv om dei slett ikkje har tenkt å melde seg ut. Seksuelt er Fillip ganske frampå, i praksis og fantasien, og hevdar: «Feminister tror at menn er fienden, bare fordi vi gjør ting slik naturen vil.» Samstundes er det jo slik, meiner han, at feministar meiner at dei uhemma skal få ta for seg av mannekroppen, mens dei strengt avgrensar tilgangen til sin eigen. Det heile er forvirrande og frustrerande. Kona Stine kallar han ein «jævla antifeminist», sjølv kallar han seg «avmaskulinisert».

Våre eigne rom

Det er interessant å sjå verda gjennom Fillips auge. Av og til fører kollisjonane kjønna imellom til spørsmål om kva for rom, og kor store eller små rom, menn og kvinner eigentleg har i omgangen med kvarandre. Ein kan velje å seie at «spørsmålet om kjønn er heilt irrelevant for meg», men ein kan ikkje velje det same på vegner av andre, verken på person- eller strukturnivå. Utan å psykologisere for mykje kan ein også forstå Fillip på bakgrunn av traume i barndommen. Ikkje alle haldningar blir til ut frå frie og upåverka val.

Romanen tar oss til både notida og barndommen hans, dermed blir han også ei historie om Stavanger frå 80-åra til i dag: «Det skal bygges nytt her også, slik denne byen alltid er i forandring, alltid er på jakt etter seg selv.» Salvesen viser oss eit Stavanger i rørsle mellom oljerikdom og meir nøkterne dagar, frå jappetid til krakk og sjølvmord. Frå gigantiske bygg som British Petroleum reiste, Telenor overtok og som i dag er flyktningmottak.

Treffsikkert

Romanen er kort, med sine 140 sider, utan at han kjennest knapp. Salvesen er ein effektiv skildrar med sans for komprimering. Når han utstyrer leilegheita til den sigarettrøykande mora til Fillip med «askebeger fra London, fra Marbella, fra bensinstasjonen ved fergeterminalen i Hirtshals», seier det mykje meir om mora enn at ho røyker. Når han viser ubalansen i behova til Stine og Fillip, kan det stå om Stine: «Hun drømte om middagsselskaper, om vinkvelder, om tapas og yogaretreats.» Om Fillip står det: «Alt jeg ville ha var en øl i solen.» Det gir oss kjappe inntrykk av persontypar, samstundes ligg slike karakteriseringar nær klisjeane.

Andre gongar er Salvesen treffsikker på ein meir utbrodert måte. Kven kjenner ikkje igjen kjensla av å sitte på andre sida av bordet her, som Stine gjer når mora til Fillip brått kjem på besøk: «[Stine] hadde møtt en vegg av dårlig regulerte følelser som flommet over og fosset ut av mor som vann fra en mugge du glemmer at du skjenker fra, slik at vannet ikke bare fyller glasset, men fortsetter å renne utover bordet, gulvet, og du merker det ikke før det når de nakne føttene dine.»

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.