Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

BokMeldingar

Klassekamp i Tornedalen

Mikael Niemi løftar det lokale inn i det universelle.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
 Mikael Niemi er aktuell med boka Stein i Silke.

Mikael Niemi er aktuell med boka Stein i Silke.

Foto: Anette Karlsen / NTB

 Mikael Niemi er aktuell med boka Stein i Silke.

Mikael Niemi er aktuell med boka Stein i Silke.

Foto: Anette Karlsen / NTB

3228
20240308
3228
20240308

Roman

Mikael Niemi:

Stein i silke

Omsett av Erik Krogstad
Forlaget Oktober

I Ådalen nær Sollefteå i Midt-Sverige blei fem arbeidarar drepne av militære 14. mai 1931. Ein fredeleg demonstrasjonsmarsj enda på verst mogleg vis, og bakgrunnen for tragedien var ein langvarig arbeidskonflikt der lønnsnedslag og organisert streikebryteri sette sinna i kok.

Lenger nord, i Pajala i Tornedalen på grensa til Finland, var det også alvorlege arbeidskonfliktar på 1930-talet. Det er ein slik arbeidskonflikt Mikael Niemi bruker som omdreiingspunkt for den vidfemnande Stein i silke, på svensk i fjor, på norsk i år. I området er det stor naud og fattigdom, og både kyrkja (det er Læstadius-land) og velfødde bønder har eit fast grep om både det åndelege og det materielle. Kontraktsarbeid er det vanlege, og den som byr minst, får jobben. Det er splitt og hersk, sett i system.

Slektssaga

Etter kvart får husmenn og lausarbeidarar nok. Dei organiserer seg og går til streik, motparten hentar inn streikebrytarar, og dette splittar familiar slik at bror står mot bror, far står mot son, hustru mot ektemake. Niemi eksemplifiserer dette gjennom familien Vanhakoski, den fattige husmannen Eino og den velståande broren Wilhelm, som har overtatt farsgarden utan å kjøpe ut Eino. Dette Kain og Abel-motivet trekker også teksten mot ein religiøs dimensjon, utan å overskygge den arbeidskonflikten som ligg i botnen.

Det er Einos familie som står sentralt, kona Saara og barna Algot, Martha og Lasse, men etter kvart blir det heile utvida til ein slektssaga som dekker hundre år frå 1920-talet og fram til 2017, da det blir funne beinrestar etter eit menneske i ei myr ved Pajala. Einos familie er spreidd for alle vindar, men eitt eller anna trekker Einos barnebarn David og oldebarnet Siw nordover til Tornedalen og dei røtene som finst att etter mange oppbrot. Dei synske evnene til Siw leier også fram til ei forklaring på beinrestane i myra.

«Stein i silke er stort tenkt og gjennomført på imponerande vis.»

Nakkegrep på lesaren

Med Fallvann (2013) og Koke bjørn (2019) enda ganske friskt i minnet, kjenner ein fort igjen Mikael Niemi si skriveklo, med ei eineståande evne til å skape dramatiske, handlingsmetta og fortetta spenningsscener som tar nakkegrep på lesaren. Men han kan også skildre landskap, skog og myrdrag, vatn og elver svært visuelt og poetisk, samtidig som han skildrar menneske med tankar og baktankar på godt og vondt. Han løftar det lokale inn i det universelle, og han slår også eit slag for språket i Tornedalen, tornedalsfinsk eller meänkieli, i nær slekt med finsk og kvensk og førstespråk til rundt 70.000 menneske.

Ingen blir drepne eller skadde under konflikten i Pajala i 1932, sjølv om streikebrytarane, rikkurit, væpnar seg og stemninga blir piska opp av nazistar og kommunistar frå kvar sin kant. Ein interessant detalj er at stiftaren av det svenske nazipartiet, Birger Furugård, var innom som agitator og medlemsvervar.

Stein i silke er stort tenkt og gjennomført på imponerande vis. Tilrådd!

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Roman

Mikael Niemi:

Stein i silke

Omsett av Erik Krogstad
Forlaget Oktober

I Ådalen nær Sollefteå i Midt-Sverige blei fem arbeidarar drepne av militære 14. mai 1931. Ein fredeleg demonstrasjonsmarsj enda på verst mogleg vis, og bakgrunnen for tragedien var ein langvarig arbeidskonflikt der lønnsnedslag og organisert streikebryteri sette sinna i kok.

Lenger nord, i Pajala i Tornedalen på grensa til Finland, var det også alvorlege arbeidskonfliktar på 1930-talet. Det er ein slik arbeidskonflikt Mikael Niemi bruker som omdreiingspunkt for den vidfemnande Stein i silke, på svensk i fjor, på norsk i år. I området er det stor naud og fattigdom, og både kyrkja (det er Læstadius-land) og velfødde bønder har eit fast grep om både det åndelege og det materielle. Kontraktsarbeid er det vanlege, og den som byr minst, får jobben. Det er splitt og hersk, sett i system.

Slektssaga

Etter kvart får husmenn og lausarbeidarar nok. Dei organiserer seg og går til streik, motparten hentar inn streikebrytarar, og dette splittar familiar slik at bror står mot bror, far står mot son, hustru mot ektemake. Niemi eksemplifiserer dette gjennom familien Vanhakoski, den fattige husmannen Eino og den velståande broren Wilhelm, som har overtatt farsgarden utan å kjøpe ut Eino. Dette Kain og Abel-motivet trekker også teksten mot ein religiøs dimensjon, utan å overskygge den arbeidskonflikten som ligg i botnen.

Det er Einos familie som står sentralt, kona Saara og barna Algot, Martha og Lasse, men etter kvart blir det heile utvida til ein slektssaga som dekker hundre år frå 1920-talet og fram til 2017, da det blir funne beinrestar etter eit menneske i ei myr ved Pajala. Einos familie er spreidd for alle vindar, men eitt eller anna trekker Einos barnebarn David og oldebarnet Siw nordover til Tornedalen og dei røtene som finst att etter mange oppbrot. Dei synske evnene til Siw leier også fram til ei forklaring på beinrestane i myra.

«Stein i silke er stort tenkt og gjennomført på imponerande vis.»

Nakkegrep på lesaren

Med Fallvann (2013) og Koke bjørn (2019) enda ganske friskt i minnet, kjenner ein fort igjen Mikael Niemi si skriveklo, med ei eineståande evne til å skape dramatiske, handlingsmetta og fortetta spenningsscener som tar nakkegrep på lesaren. Men han kan også skildre landskap, skog og myrdrag, vatn og elver svært visuelt og poetisk, samtidig som han skildrar menneske med tankar og baktankar på godt og vondt. Han løftar det lokale inn i det universelle, og han slår også eit slag for språket i Tornedalen, tornedalsfinsk eller meänkieli, i nær slekt med finsk og kvensk og førstespråk til rundt 70.000 menneske.

Ingen blir drepne eller skadde under konflikten i Pajala i 1932, sjølv om streikebrytarane, rikkurit, væpnar seg og stemninga blir piska opp av nazistar og kommunistar frå kvar sin kant. Ein interessant detalj er at stiftaren av det svenske nazipartiet, Birger Furugård, var innom som agitator og medlemsvervar.

Stein i silke er stort tenkt og gjennomført på imponerande vis. Tilrådd!

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Stein i silke er stort tenkt og gjennomført på imponerande vis.

Fleire artiklar

Bjørn Olaf Johannessen er manusforfattar for ei rekkje filmar og TV-seriar. Årets roman er den tredje sidan debuten i 2017.

Bjørn Olaf Johannessen er manusforfattar for ei rekkje filmar og TV-seriar. Årets roman er den tredje sidan debuten i 2017.

Foto: Jacob Johannessen Maske

BokMeldingar

Inni er me like, men det er utanpå

Bjørn Olaf Johannessen skriv artig, men mest utanpå om det innvendige.

Odd W. Surén
Bjørn Olaf Johannessen er manusforfattar for ei rekkje filmar og TV-seriar. Årets roman er den tredje sidan debuten i 2017.

Bjørn Olaf Johannessen er manusforfattar for ei rekkje filmar og TV-seriar. Årets roman er den tredje sidan debuten i 2017.

Foto: Jacob Johannessen Maske

BokMeldingar

Inni er me like, men det er utanpå

Bjørn Olaf Johannessen skriv artig, men mest utanpå om det innvendige.

Odd W. Surén
Stridsvogner øver på å slå attende kinesiske landgangsstyrkar på Penghu-øyane i Taiwansundet.

Stridsvogner øver på å slå attende kinesiske landgangsstyrkar på Penghu-øyane i Taiwansundet.

Foto: Taiwan Military News Agency / Taiwan's Defense Ministry / AP / NTB

UtanriksSamfunn

Starten på ein storkrig?

For tida bur eg i eit fredeleg, demokratisk og velståande land, som risikerer å utløysa den neste storkrigen i verda.

HalvorEifring
Stridsvogner øver på å slå attende kinesiske landgangsstyrkar på Penghu-øyane i Taiwansundet.

Stridsvogner øver på å slå attende kinesiske landgangsstyrkar på Penghu-øyane i Taiwansundet.

Foto: Taiwan Military News Agency / Taiwan's Defense Ministry / AP / NTB

UtanriksSamfunn

Starten på ein storkrig?

For tida bur eg i eit fredeleg, demokratisk og velståande land, som risikerer å utløysa den neste storkrigen i verda.

HalvorEifring

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis