Roman

Linda Boström Knausgård:

Oktoberbarn

Oktober

Då eg var lita, kalla farmor mi vinmonopolet for «meieriet». Eg visste jo kva dei selde der, det var ikkje mjølk, men farmor trudde nok at denne omskrivinga skulle komme godt med om eg fortalde andre kvar vi hadde vore: «Jau, på meieriet.» Utruleg kor mykje tid ein skulle opphalde seg på meieriet, kunne nok andre tenke.

Ein skriv om namn for å skape distanse eller markere noko. For å skjule noko, for å fortrenge noko eller for å kritisere noko. I Linda Boström Knausgårds roman Oktoberbarn går psykiatrisk avdeling under nemninga «fabrikken». Å kalle behandling av menneske for ein fabrikk ligg det sjølvsagt kritikk i. Det er særleg ECT-behandlinga, tidlegare kalla elektrosjokk, som blir halden fram som overgrep mot ei svak pasientgruppe i Knausgårds bok.

Vegen til rettesnora

Hovudpersonen har mange likskapar med forfattaren sjølv: Ho er forfattar, skild frå forfattarmannen ho har fire barn med. Ho har ei historie med psykiske problem og innleggingar. Ho prøver å vere ei tryggare mor for barna sine enn hennar mor var for henne, men det går ikkje av seg sjølv. Det er vanskeleg å finne fotfeste i tilværet.

Ho ser både tilbake og framover, for å reflektere seg inn i ei slags leveleg notid. Det er mange spørsmål å stille seg: Korleis plassere seg sjølv i verda? Korleis plassere seg sjølv i ein identitet, eller ein identitet i seg sjølv? Korleis finn ein denne mykje omtala instansen rettesnora, som det blir hevda kjem innanfrå, og som skal guide ein i livet? Og korleis skal ein eigentleg klare å arbeide med alt dette, når ECT-behandlinga heile tida tar frå ein minnet?

Ærleg og trassig

Problemet med hugsen blir drøfta eksplisitt, men desorienteringa kan òg lesast av rett frå teksten: «Det er na° tre uker siden du sa det. Jeg mener et og et halvt a°r.» Til lesaren: «Har jeg fortalt om Muhammed?»

Boka kjennest ærleg og intens. Trassig og sår. Og liksom klokkeklar. Linda Boström Knausgård skriv så tydeleg, setningane er konsise inntil det språkrådstilrådde, samstundes kjennest dei djupt litterære. Eit anna paradoks er den utstrekte kjensla av tempo og temperatur i teksten, som like gjerne oppstår når ho skriv om mental og fysisk stillstand.

Språket er ikkje metaforrikt, men når forfattaren først brukar bilde, fungerer dei godt: «All kjærlighet ble til en stikkende genser som ma°tte bort. Alt blir bra igjen bare man blir kvitt den genseren.»

Det er ei setning eg finn overflødig i romanen, og det er den siste siterte her:

«One Flew Over the Cuckoo’s Nest, sa jeg.

Jeg tenkte mest pa° Gjøkeredet, sa hun, som jo mange har sett og blitt skremt av.

Jeg avsto fra a° si at det var samme film.»

At dette var same filmen hadde det vore mest moro å pusle saman sjølv. Enten ein visste det eller fann ut av det.

Omsetjar Monica Aasprong gjer nokre val eg stussar litt ved. Det heiter vel helst «omgås dem som vil deg vel», framfor «omgås med dem som vil deg vel». I setninga «Jeg var utrolig høytidelig, og opptatt av meg selv og det voksende barnet» er nok «høytidsstemt» eit rettare ord. Eg trur heller ikkje det er vanleg på norsk å seie at vi skal «dra hjem til Ninas». Elles har Aasprong omsett det konsise og temperaturrike språket til svenske Linda Boström Knausgård til eit tilsvarande norsk, utan fleire forstyrringar.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.